Ραφαήλ και Περουτζίνο. Madonna ''Diotallevi''. Δάσκαλος και μαθητής σε επικοινωνία.

 Σταθμός στην ιστορία της τέχνης και το έργο του Ραφαήλ αποτέλεσε αυτό που έχει επικρατήσει να ονομάζεται Φλωρεντινή Περίοδος, η οποία κράτησε περίπου από το 1504 έως και το 1508. Η ζωγραφική πραγματικότητα της εποχής ήθελε τον καλλιτέχνη/ζωγράφο, να ταξιδεύει για να παίρνει νέες εικόνες. Να βρίσκεται στα μεγαλύτερα αστικά κέντρα και να συναναστρέφεται σημαντικούς ανθρώπους στις αυλές των μεγαλύτερων οικογενειών. Για τον Ραφαήλ έχει επικρατήσει η φήμη ενός ανθρώπου, με όχι και τις καλύτερες γνώσεις των αρχαίων κλασικών συγγραφέων, με καλύτερη κλίση προς τα μαθηματικά και τη γεωμετρία εξοπλισμένου ωστόσο με την αυτοπεποίθηση και την ευρύνοια που χρειαζόταν ένας σύγχρονος της εποχής του καλλιτέχνης για να πετύχει και σίγουρα με το θεϊκό ταλέντο. Η ιστορία απέδειξε ότι πέτυχε και μάλιστα τρανά. Πού βρισκόταν πριν το μεγαλείο του Βατικανού; Τι ζωγράφιζε πριν την Σχολή των Αθηνών; Πως κατάφερε να κάνει έργα σα τη Λειτουργία στη Μπολσένα; 

Τη γεωματρία, την τάξη και την αρμονία στα έργα του την κληρονόμησε από τον δάσκαλό του Περουτζίνο. Καλλιτέχνης και ο πατέρας του Ραφαήλ, τον εμπιστεύτηκε από νεαρό αγόρι στον δάσκαλό του με την ελπίδα ότι θα καταφέρει να ξεχωρίσει, όπως και έγινε. Η παράδοση τότε ήθελε οι καταξιωμένοι καλλιτέχνες να διατηρούν δικό τους εργαστήριο, όπου εκπαίδευαν παιδιά με στόχο να γίνουν και οι ίδιοι ζωγράφοι που θα βοηθούσαν στις παραγγελίες και τις αναθέσεις. Από εκεί ξεχώριζαν ελάχιστοι. Δουλεύοντας δίπλα στον Περουτζίνο, στα αρχικά στάδια της ζωγραφικής παραγωγής του Ραφαήλ, δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσουμε το χέρι του από του Περουτζίνο.  Μάλιστα ο Ραφαήλ φαίνεται να έχει αφομοιώσει σε τέτοιο βαθμό του στυλ του δασκάλου του και όλη την οργάνωση της εικόνας, που πολλές φορές η αναγνώριση μεταξύ Ραφαήλ και Περουτζίνο είναι εξαιρετικά δύσκολη. Για τους πολύ παρατηρητικούς, οι διαφορές εντοπίζονται στα λεπτεπίλεπτα χαρακτηστιστικά των προσώπων, στα τελειώματα των άκρων, στα περισσότερο στρογγυλά πρόσωπα που σχηματίζει ο Ραφαήλ. 

Η μεγάλη στροφή στο ζωγραφικό του στυλ συμβαίνει όταν πλέον αφήνει το εργαστήρι του δασκάλου του και τελειώνει τις δουλειές του στην Περούτζια, για να πάει στην Φλωρεντία. Η Φλωρεντία είχε ήδη αρχίσει να χτίζει το δικό της μύθο: το νέο δυναμικό αστικό κέντρο, με τις νέες κοινωνικές τάξεις, όπου κάτω από την ισχυρή παρουσία των Μεδίκων ανθίζουν τα γράμματα και οι τέχνες παράλληλα με την οικονομία. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η Ιταλία εκείνη την περίοδο ήταν χωρισμένη σε δουκάτα και υπήρχαν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους, πχ. η Τοσκάνη ήταν μια νέα ανερχόμενη δύναμη, το δε περιβάλλον της περισσότερο πεδινό, ενώ η Ουμβρία από την οποία και καταγόταν ο Ραφαήλ ήταν μια περισσότερο ορεινή περιοχή που όφειλε την δύναμη και το κύρος της χάρη στην πεφωτισμένη προσωπικότητα του Federico Montefeltro. Αντίστοιχα, οι διαφορές αυτές αποτυπώνονται και στην οικονομία και τις δυνατότητες ανάπτυξης και σαφέστατα στις εικόνες που μας έρχονται από τις περιοχές. Περισσότερο ή λιγότερο φως, άρα και απαλότερα χρώματα, πλουσιότερα ενδύματα περισσότεροι τύποι ανθρώπων. Τα ερεθίσματα ήταν περίσσεια. Εκτός αυτού, η Φλωρεντία είχε γίνει κέντρο καλλιτεχνών και μάλιστα των σημαντικότερων: του Λεονάρντο και του Μιχαήλ Αγγέλου. 

Η φήμη των δυο καλλιτεχνών είχει ήδη πάρει αρκετά μεγάλες διαστάσεις. Ο Ραφαήλ ανυπομονούσε να γνωρίσει το μεγαλείο τους. Φήμες ή συγκεκριμένα ο Giorgio Vasari λένε ότι ο Ραφαήλ είχε μια ιδιαίτερη χάρη και εξαιρετικούς τρόπους, γινόταν αμέσως συμπαθής και ήξερε να ελίσσεται πολύ καλά στους κύκλους των ευγενών. Έτσι άρχισε να γίνεται γνωστός και στη Φλωρεντία. Ήρθε σε επαφή με το έργο των καλλιτεχνών των οποίων η φήμη και η δόξα τον είχε μαγέψει και έκτοτε ξεκίνησε μια ανοδική πορεία χωρίς επιστροφή. Από εκεί και πέρα έγινε ο αγαπημένος των Παπών, των καρδιναλίων, των δουκών και των πριγκίπων. Το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του τον έκανε τόσο διάσημο που όλες οι μεγάλες οικογένειες ήθελαν ένα έργο με την υπογραφή του. Η καλλιτεχνική τελείωσή του έρχεται όμως στη Ρώμη, στην οποία γνώρισε το αρχαίο μεγαλείο, την ομορφιά του ανθρώπινου σώματος, το ανεπιτήδευτα καλλίγραμμο σώμα των αγαλμάτων και τν ρωμαϊκό αρχιτεκτονικό θρίαμβο.

Στη Φλωρεντία παρέμεινε τέσσερα χρόνια περίπου από το 1504 έως και το 1508 όποτε και μετέβη στη Ρώμη για να δουλέψει στο Βατικανό, την ίδια περίοδο που δούλευε και ο Μιχαήλ Άγγελος. Στα τέσσερα αυτά χρόνια που παρέμεινε εκεί, ολοκλήρωσε μια σειρά από Μαντόνες, δηλαδή εικόνες της Παναγίας. Οι εκόνες αυτές δείχνουν στιγμές από τη ζωή της Παναγίας με το θείο βρέφος και τον μικρό Ιωάννη, ή μόνη με το θείο βρέφος, ή συνθέσεις με τη θεία οικογένεια, με αγίους κα. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η απεικόνιση της Παρθένου αποτελούσε αγαπημένη θεματολογία του Ραφαήλ και επέστρεφε στο να ζωγραφίζει ανάλαφρες Παναγίες όταν ήθελε να πάρει μια ανάσα από τα μεγαλειώδη έργα του. 

Περουτζίνο,
 Η Παναγία και το Θείο Βρέφος
με δύο Αγίες.

Έτσι η παραπάνω εικόνα, είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές απεικονίσεις της Παρθένου από τον Ραφαήλ και είναι στα πρώτα χρόνια που εργάστηκε στη Φλωρεντία. Οι ομοιότητες με τα έργα του Περουτζίνο είναι ακόμα έκδηλες. Συγκριτικά,  στη διπλανή εικόνα, έχουμε ακριβώς το ίδιο θέμα από τα χέρια του Περουτζίνο. Οι ομοιότητες φανερές ιδίως στα χαρακτηριστικά των προσώπων, ακόμα και του βρέφους. Ωστόσο ο Ραφαήλ μας προσφέρει μια περισσότερο ανθρώπινη Παναγία με μια γλυκήτητα που λείπει από τον Περουτζίνο. Το άγουρο ακόμα αλλά πολλά υποσχόμενο στυλ του Ραφαήλ δείχνει τις δυνατότητες ενός ζωγράφου που γνωρίζει καλά την τέχνη του και μένει μόνο να την εξελίξει. Το δέρμα αναπνέει χάρη στην τεχνική του σφουμάτο που πιθανότατα έμαθε στην Φλωρεντία, ενώ τα άκρα της ή ακόμα και ο λαιμός της Παρθένου είναι περισσότερο μακρυά και λεπτά. Η ταυτότητα του έργου του Ραφαήλ αμφισβητήθηκε: οι περισσότεροι θεωρητικοί τέχνης ήθελαν το έργο να ανήκει στον Περουτζίνο με ελάχιστη παρουσία του Ραφαήλ. Σήμερα, ωστόσο οι περισσότεροι συμφωνούν ότι η Madonna Diotallevi είναι έργο του Ραφαήλ. Οι εξαιρετικές ομοιότητες θα μπορούσαν να σημαίνουν ότι ο Ραφαήλ ενδεχομένως ξεκίνησε πολύ νωρίτερα το έργο του, όσο ακόμα βρισκόταν στο εργαστήριο του δασκάλου του. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε και τη διαφορά που κάνουν τα δυο ή τρία χρόνια στην ζωγραφική παραγωγή ενός καλλιτέχνη: η πρόοδος είναι αρκετά μεγάλη χάρη στην εξάσκηση. Άρα θα έπρεπε να έχει διαφορετικό στυλ σαν εικόνα αν υποθέσουμε ότι ξεκίνησε στη Φλωρεντία. Η χρονολογία που δίνεται σε έναν πίνακα είναι συνήθως η ημερομηνία ολοκλήρωσής του, επομένως κατά πάσα πιθανότητα, ο Ραφαήλ όντως ξεκίνησε την εικόνα νωρίτερα και πιθανότατα να την ολοκλήρωσε στη Φλωρεντία, χωρίς κάτι τέτοιο να είναι σίγουρο. 

Το όνομα Diotallevi δόθηκε λόγω του ότι ο πίνακας βρισκόταν στη συλλογή του Μαρκησίου Audiface Diotallevi ο οποίος και πούλησε τον πίνακα στον έφορο Gustav Friederich Waagen των Κρατικών Μουσείων του Βερολίνου όπου βρίσκεται έως και σήμερα. Ο πίνακας μπορεί να βρεθεί είτε στο Bode Museum είτε στην Gemäldegalerie.  Μικρός σχετικά σε μέγεθος αλλά με μια εξαιρετική κορνίζα, αποτελεί μια πρόσχαρη και πετυχημένη αντίθεση μεταξύ έργων βόρειων καλλιτεχνών και της ιταλικής gentilezza. 

 

Επιμέλεια κειμένου: Ευδοκία Δρίτσα

Το Βιβλίο της Εβδομάδας - Αλέκος Γαλανός "Με το Σταυρό και το Ξίφος - Αφηγηματικό Συναξάρι" - Εβδομάδα 6-12 Ιουνίου 2022

 

Το βιβλίο έχει αρχίσει πλέον να γίνεται η διέξοδος από το κινητό και τις άσχημες ειδήσεις που μονίμως ξεπηδούν στις ειδοποιήσεις μας. Για αυτό αποφασίσαμε εβδομαδιαίως να προτείνουμε και ένα διαφορετικό βιβλίο για να γεμίσουμε τις μέρες μας, να ξεχαστούμε, να απασχοληθούμε με κάτι διαφορετικό από την οθόνη του κινητού. Θα παραθέτουμε λοιπόν ένα βιβλίο πάνω στο οποίο θα δίνουμε βασικά στοιχεία της πλοκής, λίγα λόγια για το συγγραφέα και εκ των υστέρων μια κριτική αποτίμηση για αυτό που διαβάσαμε. Το βιβλίο αυτής της Εβδομάδας με το οποίο ξεκινάμε και τη νέα μας θεματική ενότητα ανήκει στον Νίκο Γαλανό και τιτλοφορείται "Με το Σταυρό και το Ξίφος". 

Αρχικά λίγα λόγια για το συγγραφέα. Ο Νίκος Γαλανός αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά ονόματα των ελληνικών καλλιτεχνικών πραγμάτων με σημαντικότατη συμβολή στο θέατρο και τον χώρο της υποκριτικής. Σπούδασε θέατρο στη Δραματική Σχολή Εθνικού Θεάτρου, κινηματογράφο και τηλεόραση στο Λονδίνο και Γεωπονία στην Αθήνα. Ασχολήθηκε εκτενώς με τη γεωπονία, δίδαξε πάνω σε αυτό το αντικέιμενο και ασχολήθηκε και με τη δημιουργία ταινιών μικρού μήκους. Γνωστότερο έργο του είναι "Τα Κόκκινα Φανάρια" το οποίο υιοθετήθηκε σε τηλεόραση και κινηματογράφο και στο οποίο συνέβαλε και σκηνοθετικά. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στο Άγιο Όρος. 

Περνόντας στην ανάλυση του βιβλίου, έχουμε να κάνουμε όντως με ένα είδος αφηγηματικού συναξαριού που περιγράφει από τη μία τις τελευταίες μέρες των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων που εκτελέστηκαν στην Σεβάστεια περί το 320 μ.Χ. και από την άλλη την Πρωτοχριστιανική συνθήκη διαβίωσης που επικρατούσε εκείνη την εποχή ακόμα και μετά την υπογραφή τπυ Διατάγματος των Μεδιολάνων το 313 μ.Χ που αναγνώριζε το χριστιανισμό ως νόμιμη θρησκεία (religio licita) και επέτρεψε την ανεξιθρησκία. Παρά την υπογραφή του διατάγματος είναι γνωστόν πως οι διωγμοί συνεχίστηκαν σε μεγάλο μέρος της Αυτοκρατορίας και ιδιαίτερα στην Ανατολή όπου όσοι χριστιανοί φανέρωναν δημόσια την πίστη τους οδηγούνταν σε μαρτύρια ώστε να αλλαξοπιστήσουν. Ένα τέτοιο παρόμοιο περιβάλλον μας περιγράφει και ο Αλέκος Γαλανός στο παραπάνω βιβλίο. 

Οι Άγιοι Σαράντα είναι από τους πιο γνωστούς της χριστιανικής θρησκείας τόσο σε Δύση όσο και σε Ανατολή. Ανήκαν ως επίλεκτοι στρατιώτες στο τάγμα του Αύγουστου Λικίνιου. Κατά τις μαρτυρίες ήταν όλοι τους καλοί στρατιώτες που έφερναν μόνο νίκες στην αυτοκρατορία για αυτό και κατείχαν ιδιαίτερα προνόμια. Στο βιβλίο περιγράφονται ως "Τάγμα των Όμορφων και Δυνατών" και τους αποδίδονται χαρακτηρισμοί όπως "πρίγκιπες". Η ιστορία ξεκινάει με του Σαράντα να βρίσκονται σε μια μάχη την οποία κερδίζουν με την βοήθεια του Θέου ψέλνοντας και κατατροπώνοντας τον εχθρό. Γυρνώντας και καθώς οι τοπικές αρχές και ιδιαίτερα ο ηγεμόνας Αγρικόλας και η κουστωδία του "διψούσαν για χριστιανικό αίμα", ως μέρος του στρατού, ήταν καλεσμένοι σε διάφορες γιορτές όπου πραγματοποιούνταν θεάματα αντίθετα προς τη χριστιανική τους ηθική. Σε όλη την έκταση του βιβλίου ο Κάνδιδος, ο Κυρίων και ο Δόμνος ήταν εκείνοι που εκπροσωπούσαν τη φωνή της λογικής και μιλούσαν πολλές φορές εξ ονόματος των υπόλοιπων. Ανάμεσα στις πολλές δράσεις των Σαράντα ήταν και η προστασία της Χριστιανικής Κοινότητας της Σεβάστειας, του κλήρου και των οικειών των μελών αυτής. Έπειτα από παρακολούθηση για ύποπτες δραστηριότητες και διάφορες θηριωδίες στις οποίες επέβαλαν τους Σαράντα οι Αρχές απαίτησαν σε μια μεγάλη γιορτή αφιερωμένη στους ίδιους εκείνοι να επιλέξουν έναν θεό και να θυσιάσουν σε αυτόν συμμετέχοντας φυσικά μετά και στην κατανάλωση των ιερόθυτων. Οι ίδιοι αρνήθηκαν και οδηγήθηκαν στο μαρτύριό τους. Ο Αγρικόλα διέταξε να οδηγηθούν γυμνωμένοι σε μια παγωμένη λίμνη και να πεθάνουν από το κρύο. Όσοι δεν πέθαναν από το κρύο χτυπήθηκαν μέχρι θανάτου και όλοι τελικά κατέληξαν στις 9 Μαρτίου. Μετά θάνατον εμφανίστηκαν ως ανεστημένοι στην χριστιανική κοινότητα και τους ορμήνεψαν να βρουν και να μαζέψουν τα λείψανά και να τα φυλάξουν σε αργυρές θήκες. Οι Άγιοι Σαράντα τιμήθηκαν και από τις δύο Εκκλησίες και τα λείψανά τους βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες και πόλεις σε ναούς προς τιμήν τους. 

Γιατί Επιλέχθηκε 

Η ιστορία από μόνη της ίσως να μην προσεγγίσει ιδιαιτέρως αναγνώστες εκτός και εάν λόγω πεποιθήσεων επιλέξει κάποιος να ασχοληθεί εκτενώς με αυτό. Εμείς όμως το επιλέξαμε γιατί η αφήγησή του και η γλώσσα του ήταν ιδιαίτερες. Υπάρχει μια ροή που κεντρίζει το ενδιαφέρον και μας δημιουργεί την επιθυμία να προχωρήσουμε και παρακάτω. Ιστορικά πιστό στο τότε περιβάλλον ο συγγραφέας πετυχαίνει την επιθυμία του να μας γνωστοποιήσει το καθεστώς φόβου και τις σκέψεις των χριστιανών της εποχής αυτής. Η ψυχολογική σκιαγράφηση των μαρτύρων καθόλη τη διάρκεια της δοκιμασίας τους ταιριάζει πιστά ,ενδεχομένως, στην ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου που ετοιμάζεται να μαρτυρήσει για την πίστη του. Η περιγραφή των θαυμάτων και οραμάτων που έβλεπαν ως υποψήφιοι ή καλύτερα εν δυνάμει άγιοι πηγάζουν από την ανθρώπινη περιέργεια και απουσιάζει ο λογοτεχνικός στολισμός. Η γλώσσα είναι ξεκούραστη και ευχάριστη χωρίς ιδιαίτερες πομπώδεις εκφράσεις. Ο μυσταγωγικός χαρακτήρας της πίστης που βρίσκεται ακόμα υπό διαμόρφωση αποτυπώνεται εύστοχα. Με εισαγωγή μοντέρνων στοιχείων ο συγγραφέας προσπαθεί να μας ωθήσει να ταυτιστούμε και να συμπονέσουμε τους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες στη θυσία τους για την πίστη και την αιώνια ζωή.

Βαθμολογία: 7/10

Τίτλος: "Με το Σταυρό και το Ξίφος- Αφηγηματικό Συναξάρι".

Συγγραφέας: Αλέκος Γαλανός

Εκδόσεις: Καστανιώτη, Αθήνα 1996.

Επιμέλεια Κειμένου: Ευδοκία Δρίτσα

 

Η "Ένδοξη Επανάσταση" της Αγγλίας - Μέρος 2o

Ουλιέλμος της Οράγγης (William of Orange)

 Αναδημοσίευση από άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό "Ιστορία Εικονογραφημένη" (Αρ. Τεύχους 250 - Απρίλιος 1989). 

Η λειτουργία του πρώτου και τελευταίου, κοινοβουλίου της βασιλείας του Ιακώβου αναστέλλεται μετά από μερικούς μήνες, λόγω ανυπαρκούς υπακοής. Ο βασιλιάς δημιουργεί μια ομάδα εκλογικών αντιπροσώπων. Ο ρόλος τους είναι, πρώτον να πληροφορούνται τις απόψεις των προκρίτων, δεύτερον να καταρτίζουν καταλόγους με τους υποστηρικτές και αντιπάλους του μονάρχη και τέλος να φροντίζουν να απομακρύνονται οι τελευταίοι από τις υπεύθυνες θέσεις, προς όφελος των πρώτων. Τα καταστατικά των κοινοτήτων και των συντεχνιών καταργούνται και οι εκλογές τους νοθεύονται. Οι επιτροπές των ειρηνοδικών, υπεύθυνες τόσο για τη γενική διοίκησηόσο και για την εξασφάλιση της δικαιοσύνης στην ύπαιθρο, θα γνωρίσουν διαδοχικά κύματα καθάρσεως. Επανδρώνοντας με δικούς του με δικούς του ανθρώπους τα ενδιάμεσα σώματα που δεν μπορεί να καταλύσει, ο Ιάκωβος αφήνει την τοπική εθνοφρουράνα εκφυλιστεί για να προχωρήσει ευκολότερα στη δημιουργία του μεγαλύτερου μόνιμου στρατού που γνώρισε ποτέ η Αγγλία σε καιρό ειρήνης.

Βασιλιάς Ιάκωβος ΙΙ με την οικογένειά του.

Οι αξιωματούχοι υφίστανται κακή μεταχείρηση και εκφοβισμούς. Η θρησκευτική πολιτική του βασιλιά θα μετατρέψει τη δυσαρέσκεια σε αντιπάθεια. Η απλή ελευθερία της θρησκευτικής λατρείας για την καθολική μειονότητα - που αποτελούσε μόλις το 1 με 2% του πλυθησμού - δεν ανησυχούσε κανένα. Η Αγγλικανική Εκκλησία, που κατέχει τη μεγάλη πλειοψηφία στις χώρες του Ηνωμένου Βασιλείου είναι η επίσημη Εκκλησία. Χάρη στο Νόμο περί Αποκλεισμού, τα μέλη της έχουν το μονο πώλιο να καταλαμβάνουν τα δημόσια αξιώματα. Με τις δύο Διακυρήξεις του περί Επιείκιας (Απρίλιος 1687 και 1688), o Ιάκωβος αναστέλλει την εφαρμογή των ποινικών νόμων και του Νόμου περί Αποκλεισμού, πράγμα που του επιτρέπει να επανδρώσει τις δημόσιες υπηρεσίες με Καθολικούς και αντικονφορμιστές, οι οποίοι χρωστάνε τη θέση τους στην καλή θέληση του βασιλιά και μόνο. Η Αγγλικανική Εκκλησία είναι ένα εύθραυστο σύνολο αποκλινουσών τάσεων τις οποίες ενώνει μόνο η επιθυμία συμμετοχής σε μια εθνική Εκκλησία, που αναγνωρίζεται από το ίδιο το Κράτος. Οι Διακυρήξεις περί Επιείκιας υποβιβάζοντάς την στο επίπεδο ενός δόγματος ανάμεσα στα άλλα, μπορούν, περισσότερο ή λιγότερο, μακροπρόθεσμα να την οδηγήσουν σε διάσπαση. Η ανεξιθρησκία αποτελεί για τον Ιάκωβο κυρίως μια πολεμική μηχανή κατά του μεγάλου ενδιάμεσου σώματος που είναι η Αγγλικανική Εκκλησία. 

Λουδοβίκος ΙΔ', Βασιλιάς της Γαλλίας
και της Ναβάρρας,
πολιτικό πρότυπο του Ιακώβου Β'

Η επίσημη εκκλησία προστατεύεται από το Κράτος. Οι Διακυρήξεις περί Επιείκιας είναι επομένως παράνομες, εκτός και αν τα βασιλικά διατάγματα είναι πάνω από το Νόμο. Το 1687, ο Ιάκωβος κατορθώνει να επικυρωθεί με νομική πράξη από το Βασιλικό Δικαστήριο, το ανώτατο δικαστήριο του Βασιλείου, η νομιμότητα της ισχύος του να "αναστέλει" την εφαρμογή των νόμων ανάλογα με τις διαθέσεις του. Η Αγγλία παύει από τότε να είναι Κράτος δικαίου για να υποταχτεί στη βασιλική αυθαιρεσία. 

Ο θρίαμβος της απολυταρχίας είναι απατηλός. Οι πολιτικοί, εκκλησιαστικοί και συντεχνιακοί θεσμοί έχοντας υποστεί άσχημη μεταχείρηση από τον Ιάκωβο, βρίσκονται στα χέρια μιας ανώτερης τάξεως η οποία όμως δεν περιλαμβάνει τους ευγενείς. Πρόκείται για μια τάξη που δεν μπορεί να καθοριστεί εύκολα και αποτελείται από κτηματίες, αλλά είναι ανοιχτή και στα διάφορα επαγγέλματα, στις τράπεζες, τον εμπορικό κόσμο. Οι ιστορικοί διαφωνούν ως προς τα πλαίσια και τα χαρακτηριστικά της τάξεως αυτής, αλλά κανείς δεν προτίθεται να αμφισβητήσει τον κυρίαρχο ρόλο που έπαιξε στην αγγλική κοινωνία. Μια δημοσκόπηση που πραγματοποιείται με εντολή του Ιακώβου από τους εκλογικούςτου αντιπροσώπους το φθινόπωρο του 1687, δείχνει πόσο εχθρική είναι αυτή η κοινωνική τάξη προς τη βασιλική πολιτική. Ο Ιάκωβος υποστηρίζεται μόνο από τους αντικονφορμιστές, από τους Καθολικούς - δύο απειροελάχιστες μειονότητες - και από τον στρατό του. Ο Βασιλιάς έχει αποξενωθεί από τις ζωντανές δυνάμεις του Έθνους. 

Κανένας ,όμως, δεν σκέφτεται να το ανατρέψει. Ο εμφύλιος πόλεμος και η μεσοβασιλεία του Κρόμγουελ έχουν διδάξει στους  Άγγλους τις συνέπειες της ανατροπής ενός βασιλιά. Ο Ιάκωβος είναι πενήντα πέντε ετών, δεν είναι πια νέος. Μετά τον θάνατό του το Στέμμα θα περάσει στην κόρη του Μαρία, που είναι Διαμαρτυρόμενη και σύζυγος του Γουλιέλμου της Οράγγης. Αυτός, φροντίζοντας να προστατεύσει τα δικαιώματα της γυναίκας του στη διαδοχή, διατηρεί πάντα στενούς δεσμούς με τους πολιτικούς κύκλους της Αγγλίας. Αργότερα, στο τέλος του 1687, γίνεται γνωστό ότι η γυναίκα του Ιακώβου είναι έγκυος. Η βασιλική απολυταρχία, αντί για ένα επώδυνο ενδιάμεσο διάστημα, κινδυνεύει έτσι να εγκατασταθεί μακροπρόθεσμα. Η Μαρία δεν είναι πια η νόμιμη διάδοχος, αλλά ο Γουλιέλμος εμφανίζεται ώς η τελευταία λύση κατά της σταθεροποιήσεως μιας Καθολικής δυναστείας. 

Η βασίλισσα γεννάει τον Ιούλιο του 1688 γιο. Η κοινή γνώμη πιστεύει ότι πρόκειται για απάτη. Έλεγαν πως το παιδί, κάθε άλλο παρά νόμιμο, μπήκε λαθραία στο παλάτι μέσα σε ένα μαγκάλι. Η φήμη θα είχε ανεκδοτολογικό χαρακτήρα αν δεν έδειχνε πόσο απωθητική ήταν για το λαό η πιθανότητα ενός Καθολικού διαδόχου - και συνεπώς η συνέχιση της απολυταρχίας. Τις πρώτες εβδομάδες μετά τη γέννηση, ο Ιάκωβος υφίσταται την πρώτη του μεγάλη πολιτική ήττα. Επτά επίσκοποι αρνούνται να αναγνωρίσουν το βασιλικό δικαίωμα αναστολής των νόμων που αφορούν στα προνόμια της Αγγλικανικής Εκκλησίας. Τα δικαστήρια δικαιώνουν τους επίσκοπους που έχουν στραφεί κατά του βασιλιά. Ενθαρρυμένοι από την ευχαρίστηση του λαού, ο οποίος χαιρετίζει αυτή την απόφαση της Δικαιοσύνης, επτά πρόκριτοι - οι επτά αθάνατοι - καλούν τον Γουλιέλμο της Οράγγης στην Αγγλία. 

---------------

Η συνέχεια στο τρίτο και τελευταίο μέρος του άρθρου.