Έχετε ξαναδεί κόκκινο σαν του Ελ Γκρέκο ;

Έχετε ξαναδεί κόκκινο σαν του Ελ Γκρέκο ;

Είτε το χρησιμοποιεί σε μεγάλη επιφάνεια, είτε σε λεπτομέρειες ενδυμάτων και χαρακτηριστικών, το κόκκινο του Ελ Γκρέκο είναι μοναδικό. Αυτός ο τόνος και η εκτενής χρήση του σε πολλά έργα, είναι χαρακτηριστικό του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Ο Έλληνας ζωγράφος, ξεκινά να ζωγραφίζει κατά τα βυζαντινά πρότυπα και η τεχνική του αλλάζει τόσο ριζικά που αργότερα αποκαλείται ως ο πρώτος εξπρεσσιονιστής ζωγράφος. Είναι γεγονός πως οι περισσότεροι εξπρεσσιονιστές ζωγράφοι ανατρέχουν στον Ελ Γκρέκο για να μελετήσουν την ένταση των χρωμάτων.
Τα πρώιμα έργα του καλλιτέχνη έχουν βυζαντινές καταβολές. Σχεδιάζει φορητές εικόνες και τοιχογραφίες κατά την βυζαντινή τεχνοτροπία, την δισδιάστατη και με ιδιαίτερα αυστηρό σχέδιο και περίγραμμα. Τα χρώματα ακολουθούν και αυτά την βυζαντινή παράδοση με έντονη παρουσία του χρυσού και ζεστών χρωμάτων όπως καφέ, σκούρο πράσινο και το ιδιαίτερο αυτό κόκκινο.

"Κοίμησις της Θετόκου", Ελ Γκρέκο.

Αργότερα, όταν ο καλλιτέχνης εγκαταλείπει την Κάντια και την Ελλάδα και ταξιδεύει στην Ιταλία, τότε γίνεται η μεγάλη αλλαγή στην τεχνοτροπία του. Ο Θεοτοκόπουλος γνωρίζει την Αναγεννησιακή κουλτούρα. Έρχεται σε επαφή με τα έργα των μεγάλων πρωταγωνιστών της ζωγραφικής της εποχής και διακατέχεται από την επιθυμία να ακολουθήσει και αυτός τα αρχαία Ελληνικά πρότυπα, όπως συνέβαινε τότε με τη θεματολογία και τη μορφολογία των έργων τέχνης. Μελετά εκτενώς έργα των Ραφαήλ και Μικελάντζελο και διαβάζει τα κείμενα περί τέχνης της εποχής (Βαζάρι, Καστιλιόνε κτλ.). Πηγαίνει στην Βενετία και μαθητεύει κοντά στον μεγάλο ζωγράφο της "Σχολής της Βενετίας", τον Τιτσιάνο. Οι ζωγράφοι της Βενετίας είναι γνωστοί για την προτίμηση του χρώματος έναντι του σχεδίου, σε αντίθεση με τους Φλωρεντινούς που θεωρούν το σχέδιο ανώτερο του χρώματος. Ωστόσο ο Ελ Γκρέκο μελετά το κλασσικό και κρατά πολλά στοιχεία του πάνω στα έργα του αν και εν τέλει το χρώμα πάντα πριμοδοτείται. 

Φεύγοντας από τη Βενετία, ο Ελ Γκρέκο εγκαθίσταται στο Τολέδο της Ισπανίας, μια πόλη ιδιαίτερα ακμάζουσα εκείνη την εποχή. Έχοντας πλέον απαλαχθεί από την Βυζαντινή φόρμα και έχοντας απορροφήσει τους "νόμους του χρώματος", φτιάχνει έργα πολύ ριζοσπαστικά για την εποχή του. Μπροστά στα επίσημα πορτραίτα της βασιλικής οικογένειας της Ισπανίας του Μπροντσίνο, οι πίνακες του Ελ Γκρέκο, σχεδόν βγαλμένοι από την Αποκάλυψη, παρουσιάζουν μια νέα τάξη πραγμάτων. Οι μορφές του, το βάθος, η προοπτική, η επιφάνεια, οι όγκοι, το φως και οι σκιές του, όλα διαμορφώνονται από το χρώμα. Σε όλα τα έργα του, ακόμα και το σχέδιο διαμορφώνεται από το χρώμα! Η παρουσία του κόκκινου είναι συνεχής: στους μανδύες του Ιησού, στον Χιτώνα της Παναγίας, στα ιμάτια των Αγίων, στα χείλια των προσώπων ακόμα και στο αίμα του Χριστού. Ο ασυνήθιστος τρόπος ζωγραφικής του και η σχεδόν ερωτική εκστατικότητα των χαρακτήρων στους πίνακές του, ακόμα και όταν απεικονίζει ιερά πρόσωπα, τον οδήγησαν στην Ιερά Εξέταση καθώς η Ισπανία ήταν μια φανατική, Καθολική χώρα αλλά ήταν και η εποχή της Αντιμεταρρύθμισης, όπου ο κάθε ύποπτος που θεωρούνταν επικίνδυνος για την εκκλησία και τα ιδανικά που πρεσβεύει οδηγούνταν στην "Πράξη Πίστεως (Auto da Fe, ενν. Ιερά Εξέταση)".

Τα τελευταία χρόνια της δράσης του, ο καλλιτέχνης ασχολείται περισσότερο με θρησκευτικά θέματα παρά με κοσμικά, για αυτό και οι απεικονίσεις του και ο τρόπος χρήσης του χρώματος είναι περισσότερο μεταφυσικές. Το κόκκινο αυτό ίσως να αφείλεται σε μια θεία έμπνευση. Ακόμα και το κόκκινο του Τιτσιάνο είναι πιο θαμπό από αυτό του Ελ Γκρέκο. Ο μαθητής ξεπερνά το δάσκαλο. Ακόμα και αργότερα, όταν οι εξπρεσσιονιστές ζωγράφοι θα αναζητήσουν πρότυπα στον Ελ Γκρέκο και στην πρωτοεξπρεσσιονιστική του ζωγραφική, δεν θα μπορέσουν να αποδώσουν το χρώμα με τον ίδιο τρόπο. Αν και το κόκκινο πρωταγωνιστεί σε πολλούς Εξπρεσσιονιστικούς πίνακες, δεν είναι το μεταφυσικό κόκκινο του Ελ Γκρέκο.