Αρχικά λίγα λόγια για το συγγραφέα. Ο Νίκος Γαλανός αποτελεί ένα από τα πλέον σημαντικά ονόματα των ελληνικών καλλιτεχνικών πραγμάτων με σημαντικότατη συμβολή στο θέατρο και τον χώρο της υποκριτικής. Σπούδασε θέατρο στη Δραματική Σχολή Εθνικού Θεάτρου, κινηματογράφο και τηλεόραση στο Λονδίνο και Γεωπονία στην Αθήνα. Ασχολήθηκε εκτενώς με τη γεωπονία, δίδαξε πάνω σε αυτό το αντικέιμενο και ασχολήθηκε και με τη δημιουργία ταινιών μικρού μήκους. Γνωστότερο έργο του είναι "Τα Κόκκινα Φανάρια" το οποίο υιοθετήθηκε σε τηλεόραση και κινηματογράφο και στο οποίο συνέβαλε και σκηνοθετικά. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στο Άγιο Όρος.
Περνόντας στην ανάλυση του βιβλίου, έχουμε να κάνουμε όντως με ένα είδος αφηγηματικού συναξαριού που περιγράφει από τη μία τις τελευταίες μέρες των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων που εκτελέστηκαν στην Σεβάστεια περί το 320 μ.Χ. και από την άλλη την Πρωτοχριστιανική συνθήκη διαβίωσης που επικρατούσε εκείνη την εποχή ακόμα και μετά την υπογραφή τπυ Διατάγματος των Μεδιολάνων το 313 μ.Χ που αναγνώριζε το χριστιανισμό ως νόμιμη θρησκεία (religio licita) και επέτρεψε την ανεξιθρησκία. Παρά την υπογραφή του διατάγματος είναι γνωστόν πως οι διωγμοί συνεχίστηκαν σε μεγάλο μέρος της Αυτοκρατορίας και ιδιαίτερα στην Ανατολή όπου όσοι χριστιανοί φανέρωναν δημόσια την πίστη τους οδηγούνταν σε μαρτύρια ώστε να αλλαξοπιστήσουν. Ένα τέτοιο παρόμοιο περιβάλλον μας περιγράφει και ο Αλέκος Γαλανός στο παραπάνω βιβλίο.
Οι Άγιοι Σαράντα είναι από τους πιο γνωστούς της χριστιανικής θρησκείας τόσο σε Δύση όσο και σε Ανατολή. Ανήκαν ως επίλεκτοι στρατιώτες στο τάγμα του Αύγουστου Λικίνιου. Κατά τις μαρτυρίες ήταν όλοι τους καλοί στρατιώτες που έφερναν μόνο νίκες στην αυτοκρατορία για αυτό και κατείχαν ιδιαίτερα προνόμια. Στο βιβλίο περιγράφονται ως "Τάγμα των Όμορφων και Δυνατών" και τους αποδίδονται χαρακτηρισμοί όπως "πρίγκιπες". Η ιστορία ξεκινάει με του Σαράντα να βρίσκονται σε μια μάχη την οποία κερδίζουν με την βοήθεια του Θέου ψέλνοντας και κατατροπώνοντας τον εχθρό. Γυρνώντας και καθώς οι τοπικές αρχές και ιδιαίτερα ο ηγεμόνας Αγρικόλας και η κουστωδία του "διψούσαν για χριστιανικό αίμα", ως μέρος του στρατού, ήταν καλεσμένοι σε διάφορες γιορτές όπου πραγματοποιούνταν θεάματα αντίθετα προς τη χριστιανική τους ηθική. Σε όλη την έκταση του βιβλίου ο Κάνδιδος, ο Κυρίων και ο Δόμνος ήταν εκείνοι που εκπροσωπούσαν τη φωνή της λογικής και μιλούσαν πολλές φορές εξ ονόματος των υπόλοιπων. Ανάμεσα στις πολλές δράσεις των Σαράντα ήταν και η προστασία της Χριστιανικής Κοινότητας της Σεβάστειας, του κλήρου και των οικειών των μελών αυτής. Έπειτα από παρακολούθηση για ύποπτες δραστηριότητες και διάφορες θηριωδίες στις οποίες επέβαλαν τους Σαράντα οι Αρχές απαίτησαν σε μια μεγάλη γιορτή αφιερωμένη στους ίδιους εκείνοι να επιλέξουν έναν θεό και να θυσιάσουν σε αυτόν συμμετέχοντας φυσικά μετά και στην κατανάλωση των ιερόθυτων. Οι ίδιοι αρνήθηκαν και οδηγήθηκαν στο μαρτύριό τους. Ο Αγρικόλα διέταξε να οδηγηθούν γυμνωμένοι σε μια παγωμένη λίμνη και να πεθάνουν από το κρύο. Όσοι δεν πέθαναν από το κρύο χτυπήθηκαν μέχρι θανάτου και όλοι τελικά κατέληξαν στις 9 Μαρτίου. Μετά θάνατον εμφανίστηκαν ως ανεστημένοι στην χριστιανική κοινότητα και τους ορμήνεψαν να βρουν και να μαζέψουν τα λείψανά και να τα φυλάξουν σε αργυρές θήκες. Οι Άγιοι Σαράντα τιμήθηκαν και από τις δύο Εκκλησίες και τα λείψανά τους βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες και πόλεις σε ναούς προς τιμήν τους.
Γιατί Επιλέχθηκε
Η ιστορία από μόνη της ίσως να μην προσεγγίσει ιδιαιτέρως αναγνώστες εκτός και εάν λόγω πεποιθήσεων επιλέξει κάποιος να ασχοληθεί εκτενώς με αυτό. Εμείς όμως το επιλέξαμε γιατί η αφήγησή του και η γλώσσα του ήταν ιδιαίτερες. Υπάρχει μια ροή που κεντρίζει το ενδιαφέρον και μας δημιουργεί την επιθυμία να προχωρήσουμε και παρακάτω. Ιστορικά πιστό στο τότε περιβάλλον ο συγγραφέας πετυχαίνει την επιθυμία του να μας γνωστοποιήσει το καθεστώς φόβου και τις σκέψεις των χριστιανών της εποχής αυτής. Η ψυχολογική σκιαγράφηση των μαρτύρων καθόλη τη διάρκεια της δοκιμασίας τους ταιριάζει πιστά ,ενδεχομένως, στην ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου που ετοιμάζεται να μαρτυρήσει για την πίστη του. Η περιγραφή των θαυμάτων και οραμάτων που έβλεπαν ως υποψήφιοι ή καλύτερα εν δυνάμει άγιοι πηγάζουν από την ανθρώπινη περιέργεια και απουσιάζει ο λογοτεχνικός στολισμός. Η γλώσσα είναι ξεκούραστη και ευχάριστη χωρίς ιδιαίτερες πομπώδεις εκφράσεις. Ο μυσταγωγικός χαρακτήρας της πίστης που βρίσκεται ακόμα υπό διαμόρφωση αποτυπώνεται εύστοχα. Με εισαγωγή μοντέρνων στοιχείων ο συγγραφέας προσπαθεί να μας ωθήσει να ταυτιστούμε και να συμπονέσουμε τους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες στη θυσία τους για την πίστη και την αιώνια ζωή.
Βαθμολογία: 7/10
Τίτλος: "Με το Σταυρό και το Ξίφος- Αφηγηματικό Συναξάρι".
Συγγραφέας: Αλέκος Γαλανός
Εκδόσεις: Καστανιώτη, Αθήνα 1996.
Επιμέλεια Κειμένου: Ευδοκία Δρίτσα
