 |
| David, Αυτοκράτωρ Ναπολέων Ι', 1807. |
Σε συνέχεια του 1ου μέρους του θέματος μας, σε αυτό το άρθρο θα δούμε τα έργα του Jacques-Louis David για τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη μετά την στέψη του ως Αυτοκράτορα της Γαλλίας. Στο προηγούμενο άρθρο είχαμε μιλήσει για την επιθυμία του Ναπολέοντα να κατασκευάσει μια εικόνα όπου θα αναδεικνύει την αυτοπεποίθηση που έχει ως μονάρχης, αρχηγός ενός έθνους και ως στρατηγός. Οι εικόνες που μας χαρίζει ο David δεν είναι τίποτα άλλο από όργανα της πολιτικής προπαγάνδας του Ναπολέοντα. Το μεγάλο όνομα των καλλιτεχνικών πραγμάτων της εποχής συναντά τον πρωταγωνιστή της Ευρώπης. Όσο και αν αυτή η συνεργασία είχε πολιτικές καταβολές, δεν μπορούμε παρά να θαυμάσουμε τα γεμάτα μαεστρία έργα, με τις ολόσωστες αναλογίες, το περίκλειστο στο σχέδιο χρώμα και τις εξιδανικευτικές μορφές.
Ο Νεοκλασικισμός ως καλλιτεχνικό κίνημα επιθυμεί να χρησιμοποιήσει ως σημείο αναφοράς την κλασική Αρχαιότητα. Η άντληση θεμάτων από τα ιστορικά γεγονότα του παρελθόντος και του παρόντος είναι συνήθης πρακτική νεοκλασικιστών ζωγράφων όπως ο David ή ο Jean-Auguste Dominique Ingres. Αυτό συνέβαινε διότι υπήρχε η πεποίθηση αφενός ότι η ιστορία μπορεί να λειτουργήσει διδακτικά προς εμάς αλλά και ότι η γνώση της ιστορίας και η απεικόνιση αυτής περιέχει το ηθικό στοιχείο, την αρετή και αυτό θα πρέπει να εναρμονίζεται με τον χαρακτήρα μας. Επομένως δεν πρέπει να μας εκπλήσσει το γεγονός ότι και σε αυτή τη σειρά έργων έχουμε άμεσες αναφορές στους αυτοκράτορες της Ρώμης (ενδεχομένως και να συνδέεται με την ιταλική καταγωγή του Βοναπάρτη), όπως για παράδειγμα το ιππικό πορτρέτο που είδαμε στο προηγούμενο μέρος ή το δάφνινο στεφάνι που κατά κόρον χρησιμοποιεί ο Βοναπάρτης. Τέλος, τα έργα είχαν ιδιαίτερα μνημειώδεις διαστάσεις ακριβώς για να τονιστεί η μεγαλειότητα του ιστορικού περιεχομένου και η υπενθύμιση της καταγωγής.
1807. Ο Ναπολέων είναι πλέον εστεμμένος αυτοκράτορας και ο David ζωγραφίζει το πορτρέτο του με τα πολυτελή αυτοκρατορικά ενδύματα. Τα χρώματα και το σχέδιο σε αυτό το υπέροχο πορτρέτο είναι ιδιαίτερα ζωντανά. Από τα έπιπλά μέχρι και τα αντικείμενα που κρατά ο Βοναπάρτης, όλα διακρίνονται από μια σχετικά μετριόφρων πολυτέλεια. Η επιμονή στη λεπτομέρεια μας δίνει την αίσθηση του βελούδου της κάπας, της γούνας και του μπροκάρ υφάσματος που φορά τον Βοναπάρτη. Το συγκεκριμένο εικονογραφικό μοτίβο του αυτοκράτορα βρήκε ιδιαίτερη απήχηση και λειτούργησε ως παράδειγμα για την παραγωγή και άλλων παρόμοιων πορτρέτων σε όλη την Ευρώπη επισημαίνοντας έτσι την γενική αποδοχή του Ναπολέοντα ως μονάρχη.
 |
| David, O Αυτοκράτορας στο Γραφείο του στον Κεραμεικό, 1812. |
1812. Ο Ναπολέων κοντεύει στα τελευταία χρόνια της διακυβέρνησής του. Τα σημάδια του χρόνου είναι πλέον εμφανή ακόμα και στα πορτρέτα του. Βλέπουμε το μεγάλο άλμα από το πρώτο ημιτελές πορτρέτο στο τελευταίο αυτό πορτρέτο. Ο Ναπολέων εδώ απεικονίζεται με ενδυμασία ενός πολιτικού προσώπου παρά ενός επιβλητικού αυτοκράτορα στα πρώτα χρόνια της στέψης του. Η όψη του μάλλον περισσότερο σκεπτική από ότι στα άλλα πορτρέτα. Ωστόσο ο David ζωγραφίζει με την ίδια μαεστρία, με τις καταπληκτικές λεπτομέρειες στα έπιπλα και στα υφάσματα ή την διακόσμηση του χώρου. Η στολή του αντιστοιχεί σε αυτή του συνταγματάρχη της φρουράς των γρεναδιέρων. Το εθνικό σύμβολο fleur-de-lys της Γαλλίας υποδεικνύει την σταθερότητα της διακυβέρνησης του Βοναπάρτη και την εγκαθίδρυση της δυναστείας του. Εδώ ο Ναπολέων μας παρουσιάζεται περισσότερο ως πολιτική προσωπικότητα παρά ως στρατηγός και αυτοκράτορας. Ωστόσο o David δεν ξεχνά να μας υποδηλώσει και την άλλη πλευρά του Ναπολέοντα τοποθετώντας το σπαθί του στην πολυθρόνα. Τα χαρτιά στο γραφείο εντείνουν αυτή την ιδέα απεικόνισης του Βοναπάρτη ως πολιτικού, ενώ σε έναν πάπυρο βλέπουμε και την υπογραφή του David, DAVID OPVS. Το συγκεκριμένο πορτρέτο δεν προοριζόταν για τον αυτοκράτορα αλλά για τον Σκωτσέζο ευγενή Alexander Hamilton.
H διακυβέρνηση του Ναπολέοντα δημιούργησε πολλούς εχθρούς προς το πρόσωπό του. Οι επεκτατικές του βλέψεις δεν έγιναν αποδεκτές από όλους. Κομβικό σημείο για την παρακμή του στάθηκε η Μάχη του Βατερλό. Μετά από αυτή του την ήττα, αποσύρθηκε, παραιτήθηκε και εξορίστηκε στην νήσο της Αγίας Ελένης, όπου πεθαίνει στις 5 Μαϊου 1821 από πιθανόν καρκίνο του στομάχου που προέκυψε από την απόπειρα του να αυτοκτονήσει με δηλητήριο που όμως δεν είχε επιτυχία. Στον Γαλλικό θρόνο τον διαδέχεται ο Λουδοβίκος ΙΗ'. Όσον αφορά τον David συνέχισε τη δράση του ως ζωγράφος έως το 1825 όποτε και πεθαίνει στις Βρυξέλλες. Παρέμεινε ο επίσημος ζωγράφος του Ναπολέοντα από το 1799 έως το 1815.
Ε. Δρίτσα
