Η αμφιβολία και η πίστη στον Άμλετ.
Όλοι γνωρίζουν τον περίφημο μονόλογο του Άμλετ "To be or not to be! That is the question". Το έργο γράφεται στα 1600- 1601 και είναι μάλλον το γνωστότερο του Άγγλου θεατρικού συγγραφέα William Shakespeare. Πρόκειται για ένα έργο δραματικό που εξετάζει ποιο είναι τελικά το νόημα της ζωής, την αμφιβολία, το θάνατο, τον έρωτα. Μέσα από τα πρόσωπα ο Shakespeare αποτυπώνει όλες της πτυχές της ανθρώπινης ζωής. Ξετυλίγει εικόνες γνώριμες και μας κάνει να λάβουμε τον Άμλετ σαν μια προέκταση της δικής μας προσωπικότητας. Θα δρούσαμε άραγε όπως εκείνος ; Θα αισθανόμασταν το ίδιο ; Μας βάζει στη θέση του και μας κάνει να αναλογιστούμε τις πράξεις του Άμλετ ως δικές μας . Ίσως και για αυτό να είναι ένα από τα αγαπημένα έργα του συγγραφέα.
Ο Shakespeare γράφει ένα έργο σχεδόν θρησκευτικό όπως και το πνεύμα της εποχής του. Ο Άμλετ είναι ένα πρόσωπο πολύ μορφωμένο, ευγενής σε καταγωγή και προσωπικότητα με βαθιά πίστη. Πίστη στο θείο και το αιώνιο και στην δικαιοσύνη. Παλέυει να μάθει την αλήθεια σε όλες τις εκφάνσεις της: στην οικογενειακή ζωή (πως τελικά θανατώθηκε ο πατέρας του), την αλήθεια σχετικά με την αγάπη (Οφηλία) και την αλήθεια σχετικά με τη ζωή, γιατί αξίζει να ζει κάποιος. Μας δίνεται μια αφήγηση σχεδόν Ευαγγελική και μας παρουσιάζονται βασικές αρχές με τις οποίες ασχολείται ο χριστιανισμός : το έλεος, η δικαιοσύνη, η αγάπη, η επιθυμία για εκδίκηση, η ταπεινοφροσύνη. Τα μεταφυσικά στοιχεία (φάντασμα του πατέρα του Άμλετ) εντείνουν αυτή την αίσθηση της μυστηριακής θρησκευτικότητας που πηγάζει από το κείμενο. Ο Άμλετ μπορεί να θεωρηθηθεί πως ενσαρκώνει τον ιδανικό πιστό. Πιστεύει στις υποδείξεις μιας ανώτερης δύναμης που καθοδηγεί την ζωή του και τις αποφάσεις του. Ενώ νιώθει εντονότατη την επιθυμία για εκδίκηση, εντούτοις αναβάλει ολοένα την εκδίκηση που θέλει να πάρει σκοτώνοντας τον Κλαύδιο (θείος του και νυν σύζυγος της μητερας του Άμλετ, Γερτρούδης). Το στοιχείο της αμφιβολίας ακολουθεί την κάθε σκέψη του. Βυθίζεται σε όλο και περισσότερο σκοτεινές σκέψεις αποσαθρώνοντας την ψυχή του. Σκέψεις ματαιότητας, αμφιβολίας για τη ζωή και αυτοκτονίας. Νιώθει απογοητευμένος από τα πάντα. Λέμε λοιπόν πως πρόκειται για ιδανικό πιστό γιατί αποστρέφεται την κακή πράξη. Ευνοεί την αρετή και επιθυμεί να την ασκήσει. Πιστός στα ιδανικά του παλεύει σε ένα κόσμο διεφθαρμένο τον οποίο προσπαθεί να διορθώσει μόνος του. Όλη η δραματικότητα έγκειται εδώ: αυτή η φοβερή απομόνωση του Άμλετ τον κάνει άβουλο, ανίκανο να το διαχειριστεί.
O Γκαίτε σημειώνει πως στην προσπάθεια του Άμλετ να γίνει ένας ιδανικός πιστός, παύει να συνιστά ένα ελεύθερο πνεύμα Η λογική του σκέψη έχει καταλειφθεί από αυτό το δέος στο ανώτερο. Καθώς φοβάται ότι η πράξη που έχει κατά νου να κάνει αντίκειται στην ανώτερη βούληση, αποθαρρύνεται και οπισθοδρομεί την ιστορία του. Αυτή είναι η ενσάρκωση της αμφιβολίας και του δράματος. Δεν μπορεί να πράξει διαφορετικά, η πιστη του είναι τυφλή, δεν μεταβάλλεται, δεν τροποποιείται. Προσοχή όμως: δεν είναι ένας δογματικός και υπερβολικός ήρωας. Η πίστη που ο Shakespeare περιγράφει στον Άμλετ είναι μια εσωτερική διεργασία, περισσότερο ηθικοπλαστική. Δεν περιγράφει την πίστη ενός μέσου ανθρώπου της εποχής του με μόνο σκοπό της ζωής του την άφεση αμαρτιών και την αποφυγή της κολάσεως. Ο Άμλετ πιστεύει στο ανώτερο και δεν πράττει άσχημα γιατί ξέρει οτι θα έχει επιπτώσεις στην ηθική του υπόσταση και ας είναι δικαιολογημένη η πράξη του. Η όλη αυτή ψυχολογία του Άμλετ μπορεί να θεωρηθεί και μια ένδειξη της πεποίθησης του συγγραφέα περί μη εναντίωσης σε όποια καθεστηκυία τάξη, άποψη διαδεδομένη στην εποχή του. Όλο το έργο καθοδηγείται από αυτή την ανώτερη ύπαρξη η οποία διαμορφώνει όλες τις πράξεις όπως και όποτε εκείνη επιθυμεί. Επομένως κατανοούμε πώς πίστη και αμφιβολία συμβαδίζουν στο έργο αυτό.
Το έργο είναι μια αντανάκλαση των πεποιθήσεων και των γενικότερων απόψεων του συγγραφέα αντικατοπτρίζοντας το πνέυμα της εποχής του, με την έξοδο από τον βαρύ Μεσαίωνα και την είσοδο στην Νεωτερικότητα. Ο Άμλετ απηχεί όχι μόνο στο μέσο άνθρωπο εκείνης της εποχής αλλά και στο μέσο άνθρωπο της σύγχρονης εποχής, με τα τόσα ηθικά διλήμματα που προβάλλονται από κάθε πλευρά της ζωής.
Όλοι γνωρίζουν τον περίφημο μονόλογο του Άμλετ "To be or not to be! That is the question". Το έργο γράφεται στα 1600- 1601 και είναι μάλλον το γνωστότερο του Άγγλου θεατρικού συγγραφέα William Shakespeare. Πρόκειται για ένα έργο δραματικό που εξετάζει ποιο είναι τελικά το νόημα της ζωής, την αμφιβολία, το θάνατο, τον έρωτα. Μέσα από τα πρόσωπα ο Shakespeare αποτυπώνει όλες της πτυχές της ανθρώπινης ζωής. Ξετυλίγει εικόνες γνώριμες και μας κάνει να λάβουμε τον Άμλετ σαν μια προέκταση της δικής μας προσωπικότητας. Θα δρούσαμε άραγε όπως εκείνος ; Θα αισθανόμασταν το ίδιο ; Μας βάζει στη θέση του και μας κάνει να αναλογιστούμε τις πράξεις του Άμλετ ως δικές μας . Ίσως και για αυτό να είναι ένα από τα αγαπημένα έργα του συγγραφέα.
Ο Shakespeare γράφει ένα έργο σχεδόν θρησκευτικό όπως και το πνεύμα της εποχής του. Ο Άμλετ είναι ένα πρόσωπο πολύ μορφωμένο, ευγενής σε καταγωγή και προσωπικότητα με βαθιά πίστη. Πίστη στο θείο και το αιώνιο και στην δικαιοσύνη. Παλέυει να μάθει την αλήθεια σε όλες τις εκφάνσεις της: στην οικογενειακή ζωή (πως τελικά θανατώθηκε ο πατέρας του), την αλήθεια σχετικά με την αγάπη (Οφηλία) και την αλήθεια σχετικά με τη ζωή, γιατί αξίζει να ζει κάποιος. Μας δίνεται μια αφήγηση σχεδόν Ευαγγελική και μας παρουσιάζονται βασικές αρχές με τις οποίες ασχολείται ο χριστιανισμός : το έλεος, η δικαιοσύνη, η αγάπη, η επιθυμία για εκδίκηση, η ταπεινοφροσύνη. Τα μεταφυσικά στοιχεία (φάντασμα του πατέρα του Άμλετ) εντείνουν αυτή την αίσθηση της μυστηριακής θρησκευτικότητας που πηγάζει από το κείμενο. Ο Άμλετ μπορεί να θεωρηθηθεί πως ενσαρκώνει τον ιδανικό πιστό. Πιστεύει στις υποδείξεις μιας ανώτερης δύναμης που καθοδηγεί την ζωή του και τις αποφάσεις του. Ενώ νιώθει εντονότατη την επιθυμία για εκδίκηση, εντούτοις αναβάλει ολοένα την εκδίκηση που θέλει να πάρει σκοτώνοντας τον Κλαύδιο (θείος του και νυν σύζυγος της μητερας του Άμλετ, Γερτρούδης). Το στοιχείο της αμφιβολίας ακολουθεί την κάθε σκέψη του. Βυθίζεται σε όλο και περισσότερο σκοτεινές σκέψεις αποσαθρώνοντας την ψυχή του. Σκέψεις ματαιότητας, αμφιβολίας για τη ζωή και αυτοκτονίας. Νιώθει απογοητευμένος από τα πάντα. Λέμε λοιπόν πως πρόκειται για ιδανικό πιστό γιατί αποστρέφεται την κακή πράξη. Ευνοεί την αρετή και επιθυμεί να την ασκήσει. Πιστός στα ιδανικά του παλεύει σε ένα κόσμο διεφθαρμένο τον οποίο προσπαθεί να διορθώσει μόνος του. Όλη η δραματικότητα έγκειται εδώ: αυτή η φοβερή απομόνωση του Άμλετ τον κάνει άβουλο, ανίκανο να το διαχειριστεί.
O Γκαίτε σημειώνει πως στην προσπάθεια του Άμλετ να γίνει ένας ιδανικός πιστός, παύει να συνιστά ένα ελεύθερο πνεύμα Η λογική του σκέψη έχει καταλειφθεί από αυτό το δέος στο ανώτερο. Καθώς φοβάται ότι η πράξη που έχει κατά νου να κάνει αντίκειται στην ανώτερη βούληση, αποθαρρύνεται και οπισθοδρομεί την ιστορία του. Αυτή είναι η ενσάρκωση της αμφιβολίας και του δράματος. Δεν μπορεί να πράξει διαφορετικά, η πιστη του είναι τυφλή, δεν μεταβάλλεται, δεν τροποποιείται. Προσοχή όμως: δεν είναι ένας δογματικός και υπερβολικός ήρωας. Η πίστη που ο Shakespeare περιγράφει στον Άμλετ είναι μια εσωτερική διεργασία, περισσότερο ηθικοπλαστική. Δεν περιγράφει την πίστη ενός μέσου ανθρώπου της εποχής του με μόνο σκοπό της ζωής του την άφεση αμαρτιών και την αποφυγή της κολάσεως. Ο Άμλετ πιστεύει στο ανώτερο και δεν πράττει άσχημα γιατί ξέρει οτι θα έχει επιπτώσεις στην ηθική του υπόσταση και ας είναι δικαιολογημένη η πράξη του. Η όλη αυτή ψυχολογία του Άμλετ μπορεί να θεωρηθεί και μια ένδειξη της πεποίθησης του συγγραφέα περί μη εναντίωσης σε όποια καθεστηκυία τάξη, άποψη διαδεδομένη στην εποχή του. Όλο το έργο καθοδηγείται από αυτή την ανώτερη ύπαρξη η οποία διαμορφώνει όλες τις πράξεις όπως και όποτε εκείνη επιθυμεί. Επομένως κατανοούμε πώς πίστη και αμφιβολία συμβαδίζουν στο έργο αυτό.
Το έργο είναι μια αντανάκλαση των πεποιθήσεων και των γενικότερων απόψεων του συγγραφέα αντικατοπτρίζοντας το πνέυμα της εποχής του, με την έξοδο από τον βαρύ Μεσαίωνα και την είσοδο στην Νεωτερικότητα. Ο Άμλετ απηχεί όχι μόνο στο μέσο άνθρωπο εκείνης της εποχής αλλά και στο μέσο άνθρωπο της σύγχρονης εποχής, με τα τόσα ηθικά διλήμματα που προβάλλονται από κάθε πλευρά της ζωής.
