Η "εσωτερική" μουσική του Frederic Chopin
Μέρος 2. "Γαλήνη, Νόστος και Χορός- Οι Polonaises, οι Mazurkas και τα Valses".
Οι "Polonaises".
Η εθνική υπερηφάνεια του Chopin διαφαίνεται από τον τρόπο που συνθέτει τις Polonaises του. Δείγματα εξαίρετης σκέψης και νόστου εκ μέρους του συνθέτη, καλύπτουν μεγάλο κομμάτι του συνολικού έργου του Chopin. Στις Polonaises, πέραν από τα προσωπικά στοιχεία ο Chopin χρησιμοποιεί και παραδοσιακά Πολωνικά ακούσματα. Αυτό είναι που τις καθιστά ιδιαίτερα ξεχωριστές. Έτσι, όταν ο Chopin παρουσίαζε τις Polonaises στο γαλλικό, αριστοκρατικό κοινό, δεν παραξενεύονταν καθόλου από το άκουσμα: ήταν ό,τι πιο μοντέρνο μπορούσε να παρουσιάσει. Πάλι γρήγοροι ρυθμοί, αλλά χωρίς την ένταση των Etudes, κυρίως Ματζόρε, θέλοντας έτσι να τονίσει τον εύθυμο χαρακτήρα των παραδοσιακών, πολωνικών χορών. Ακούγοντας την "Grand Polonaise Brillante", διακρίνουμε μέρη με ένταση, ηρεμότερους τόνους, άλλοτε εύθυμους και άλλοτε λυπημένους, δεν μπορεί κανείς να μην παρατηρήσει την σχέση του Chopin, με την πατρίδα του. Σε άλλες είναι εμφανέστερος ο νόστος του συνθέτη και σε άλλες σχεδόν καθόλου, όπως για παράδειγμα στην "Polonaise Heroique, Op. 53", όπου μας παρουσιάζει ένα έργο με ηρωικές όντως αιχμές και αρκετή ένταση, χωρίς όμως της απότομες μεταβάσεις και την τρομακτική ένταση των Etudes. Από την άλλη μεριά στην "Polonaise "Tragic" Op. 44", σε μινόρε, αν και γρήγορο χρονικά κομμάτι και κατά ορισμένους ακόμα και χορευτικό, δεν μπορούμε παρά να σκεφτούμε έναν λόγο για τον οποίο την ονομάζει "Tραγική" και αυτός είναι ο προφανής: η αντίθεση ανάμεσα στο όνομά της και στο άκουσμα της είναι ότι ενώ οι περισσότεροι θα ακούσουν ένα χορευτικό κομμάτι, ο Chopin θα νιώθει το τραγικό της κομμάτι: τον αποχωρισμό, πράγμα που κάνει αισθητό από την έντονη μετάβαση από μινόρε σε ματζόρε. "Τραγωδία" όμως δεν σημαίνει μόνο δυστυχία, σημαίνει και απότομη εναλλαγή της τύχης, όπως σε ορισμένα κομμάτια είναι και απότομες οι εναλλαγές του Chopin. Στις Polonaises ο Chopin, μας παρουσιάζει όλες τις πτυχές της Πολωνίας: την μεγαλοπρεπή στην "Grand Brillante", την νοσταλγία του στην "Tragic", την στρατιωτική μεγαλοπρέπεια στην "Polonaise Militaire Op. 40 no 1", το αντίο του στην " Polonaise De L'Adieu".
Οι "Mazurkas".
Οι Mazurkas είναι εξαίρετα δείγματα της ρομαντικής διάνοιας του Chopin. Οι Mazurkas είναι παραδοσιακοί Πολωνικοί χοροί. Επομένως κάποιος θα περίμενε εύθυμους τόνους, χορευτικά κομμάτια και καλή διάθεση. Ωστόσο o Chopin αποφασίζει στις Mazurkas να δημιουργήσει μια μουσική "Οδύσσεια". Θέμα του έπους της Οδύσσειας είναι ο "νόστος του Οδυσσέα, βασιλιά της Ιθάκης" ο οποίος επιθυμεί με όλη του την ψυχή να γυρίσει στον τόπο του. Εδώ ο Οδυσσέας είναι ο συνθέτης και μέσω αυτών των συνθέσεων επιθυμεί να δείξει όλην αυτή την μεγάλη του επιθυμία για επαναπατρισμό. Οι συνθέσεις αυτές δεν είναι κομμάτια με ένταση. Ο Chopin αφήνει στην άκρη τις κατακόρυφες μεταβάσεις, της απότομες εναλλαγές τόνων και παρουσιάζει περισσότερο "γλυκές"( εναλλαγές), ανάλογες των αναμνήσεων που έχει από την χώρα του. Ένα ακόμα έντονο στοιχείο είναι αυτό της μοναχικότητας: λιγότερες συγχορδίες και περισσότερες αυτόνομες νότες στο πεντάγραμμο αναδεικνύουν την εσωτερική μοναχικότητα που αισθάνεται καθώς παίζει τα νωχελικά αυτά κομμάτια, εφόσον στην Γαλλία βρίσκεται χωρίς την οικογένειά του. Αντίθετα με τον Chopin, ο Liszt με τις "Ουγκρικές Ραψωδίες", μας παρουσιάζει ένα εξαιρετικά δύσκολο και γρήγορο σύνολο συνθέσεων, με πομπώδης αναφορές στην Ουγκρική παράδοση και τρομακτική ένταση. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε το είδος πιανίστα που ήταν ο Liszt και το είδος πιανίστα που ήταν ο Chopin. O Liszt εξαιτίας και της μεγάλης φήμης που είχε για την γρηγοράδα και την βιρτουοζιτέ του, επιδιδόταν σε μια επιδεικτική μανία σε όλες τις περφόρμανς του. Από την άλλη ο Chopin, παρουσίαζε τα έργα του με αφοσίωση και στωικότητα, ανάλογα φυσικά και των ακουσμάτων. Αυτή η σύγκριση γίνεται για να κατανοήσουμε πώς οι δύο διασημότεροι πιανίστες της εποχής επιλέγουν να εντάξουν το παραδοσιακό στοιχείο στην μουσική τους και τα ρεσιτάλ τους και πως οι δύο αντιλαμβάνονται το κομμάτι του νόστου. Ο Chopin βιώνει περισσότερο αυτή την νοσταλγία. Αναγκάζεται να φύγει, δεν φεύγει οικειοθελώς. Αποτέλεσμα αυτής της νοασταλγίας είναι οι "Mazurkas" οι οποίες είναι επίσης πολλές σε αριθμό.
Τα "Valses".
Το Βαλς ήταν αναμφισβήτητα ο πιο διάσημος χορός της εποχής. Φυσικά οι συνθέσεις όλων των μεγάλων ονομάτων της μουσικής σκηνής της εποχής περιελάμβαναν Βαλς. Έτσι και ο Chopin έχει συνθέσει μια λίστα με εκπληκτικά βαλς που ξεφεύγουν λίγο από την ιδιαίτερα μελαγχολική μουσική του, απόρροια του ψυχικού του κόσμου. Tα βαλς του είναι μεγαλοπρεπή αντικατοπρίζοντας το κοινό στο οποίο απευθύνονταν. Γρήγορα σε ρυθμό και ιδιαίτερα χορευτικά, παραμένουν έως σήμερα από τις διασημότερες συνθέσεις του. Από τα βαλς αποδεικνύεται ότι ο Chopin έγραφε μουσική για όλες τις πτυχές της ζωής και της καθημερινότητας. Γνωστότερο ίσως είναι το ''Grand Valse Brillante" αλλά και το Βαλς σε Α μινόρε. Η ένταση εδώ είναι συνώνυμο του δυναμισμού του χορού και της ευθυμίας που προκύπτει κατά τη διάρκεια αυτού. Αλλά ο χορός αυτός είναι γαλήνιος έτσι και τα βαλς του Chopin. Δεν είναι κάτι παραπάνω από αποτύπωση στη μουσική του συναισθήματος που δημιουργείται εκείνη τη στιγμή μεταξύ των δύο παρτενέρ που χορεύουν. Για την δυνατότητα του Chopin να καταγράφει το στιγμιαίο συναίσθημα μιλήσαμε και στο προηγούμενο άρθρο μας. Η αντίληψη του χρόνου συμβαδίζει με την χρονική διάρκεια που ο Chopin δίνει στις συνθέσεις του: δηλαδή ανάλογα με το πόσο θέλει να κάνει το συναίσθημα γνωστό και οικείο στον ακροατή τόσο παρατείνει την διάρκεια της σύνθεσης. Αυτό κάνει και στα βαλς. Είναι σχετικά σύντομης έκτασης, εφόσον είναι και η φύση της σύνθεσης τέτοια, αλλά το συναίσθημα επικρατεί σε όλη τη διάρκεια. Έτσι αυτό που ορίζει ο Chopin ως συναίσθημα αποκτά διαχρονικότητα τέτοια που όποτε ακούμε μια σύνθεση του την ταυτίζουμε με το ανάλογο συναίσθημα που θέλει να μας κάνει να κατανοήσουμε.
Ενδεικτικά Ακούσματα.
POLONAISES:
Andante Spianato et Grand Polonaise Brillante op.22
Polonaise in C-Sharp Minor Op. 26 no 1
Polonaise in A Flat Major Op. 53 "Heroique"
Polonaise in F Sharp Minor "Tragic" Op. 44
Polonaise in B Flat Minor "Adieu" B. 13
Polonaise in A Major "Militaire" Op. 40 no 1
MAZURKAS:
Op. 17 no 2, Lento, ma non troppo in E Minor
Op. 59 no 1, Moderato in A Minor
Op. 63 no 3, Allegretto in C Sharp Minor
Op. 67 no2 Cantabile in G Minor
VALSES:
Valse Op. 64 no 2 in C Sharp Minor
Valse Op. 69 no 2 in B Minor
Grand Valse Brillante Op. 18 in E Flat Major
Valse posth. in E Minor B.56
Valse posth. in A Minor B. 150
Μέρος 2. "Γαλήνη, Νόστος και Χορός- Οι Polonaises, οι Mazurkas και τα Valses".
Οι "Polonaises".
Η εθνική υπερηφάνεια του Chopin διαφαίνεται από τον τρόπο που συνθέτει τις Polonaises του. Δείγματα εξαίρετης σκέψης και νόστου εκ μέρους του συνθέτη, καλύπτουν μεγάλο κομμάτι του συνολικού έργου του Chopin. Στις Polonaises, πέραν από τα προσωπικά στοιχεία ο Chopin χρησιμοποιεί και παραδοσιακά Πολωνικά ακούσματα. Αυτό είναι που τις καθιστά ιδιαίτερα ξεχωριστές. Έτσι, όταν ο Chopin παρουσίαζε τις Polonaises στο γαλλικό, αριστοκρατικό κοινό, δεν παραξενεύονταν καθόλου από το άκουσμα: ήταν ό,τι πιο μοντέρνο μπορούσε να παρουσιάσει. Πάλι γρήγοροι ρυθμοί, αλλά χωρίς την ένταση των Etudes, κυρίως Ματζόρε, θέλοντας έτσι να τονίσει τον εύθυμο χαρακτήρα των παραδοσιακών, πολωνικών χορών. Ακούγοντας την "Grand Polonaise Brillante", διακρίνουμε μέρη με ένταση, ηρεμότερους τόνους, άλλοτε εύθυμους και άλλοτε λυπημένους, δεν μπορεί κανείς να μην παρατηρήσει την σχέση του Chopin, με την πατρίδα του. Σε άλλες είναι εμφανέστερος ο νόστος του συνθέτη και σε άλλες σχεδόν καθόλου, όπως για παράδειγμα στην "Polonaise Heroique, Op. 53", όπου μας παρουσιάζει ένα έργο με ηρωικές όντως αιχμές και αρκετή ένταση, χωρίς όμως της απότομες μεταβάσεις και την τρομακτική ένταση των Etudes. Από την άλλη μεριά στην "Polonaise "Tragic" Op. 44", σε μινόρε, αν και γρήγορο χρονικά κομμάτι και κατά ορισμένους ακόμα και χορευτικό, δεν μπορούμε παρά να σκεφτούμε έναν λόγο για τον οποίο την ονομάζει "Tραγική" και αυτός είναι ο προφανής: η αντίθεση ανάμεσα στο όνομά της και στο άκουσμα της είναι ότι ενώ οι περισσότεροι θα ακούσουν ένα χορευτικό κομμάτι, ο Chopin θα νιώθει το τραγικό της κομμάτι: τον αποχωρισμό, πράγμα που κάνει αισθητό από την έντονη μετάβαση από μινόρε σε ματζόρε. "Τραγωδία" όμως δεν σημαίνει μόνο δυστυχία, σημαίνει και απότομη εναλλαγή της τύχης, όπως σε ορισμένα κομμάτια είναι και απότομες οι εναλλαγές του Chopin. Στις Polonaises ο Chopin, μας παρουσιάζει όλες τις πτυχές της Πολωνίας: την μεγαλοπρεπή στην "Grand Brillante", την νοσταλγία του στην "Tragic", την στρατιωτική μεγαλοπρέπεια στην "Polonaise Militaire Op. 40 no 1", το αντίο του στην " Polonaise De L'Adieu".
Οι "Mazurkas".
Οι Mazurkas είναι εξαίρετα δείγματα της ρομαντικής διάνοιας του Chopin. Οι Mazurkas είναι παραδοσιακοί Πολωνικοί χοροί. Επομένως κάποιος θα περίμενε εύθυμους τόνους, χορευτικά κομμάτια και καλή διάθεση. Ωστόσο o Chopin αποφασίζει στις Mazurkas να δημιουργήσει μια μουσική "Οδύσσεια". Θέμα του έπους της Οδύσσειας είναι ο "νόστος του Οδυσσέα, βασιλιά της Ιθάκης" ο οποίος επιθυμεί με όλη του την ψυχή να γυρίσει στον τόπο του. Εδώ ο Οδυσσέας είναι ο συνθέτης και μέσω αυτών των συνθέσεων επιθυμεί να δείξει όλην αυτή την μεγάλη του επιθυμία για επαναπατρισμό. Οι συνθέσεις αυτές δεν είναι κομμάτια με ένταση. Ο Chopin αφήνει στην άκρη τις κατακόρυφες μεταβάσεις, της απότομες εναλλαγές τόνων και παρουσιάζει περισσότερο "γλυκές"( εναλλαγές), ανάλογες των αναμνήσεων που έχει από την χώρα του. Ένα ακόμα έντονο στοιχείο είναι αυτό της μοναχικότητας: λιγότερες συγχορδίες και περισσότερες αυτόνομες νότες στο πεντάγραμμο αναδεικνύουν την εσωτερική μοναχικότητα που αισθάνεται καθώς παίζει τα νωχελικά αυτά κομμάτια, εφόσον στην Γαλλία βρίσκεται χωρίς την οικογένειά του. Αντίθετα με τον Chopin, ο Liszt με τις "Ουγκρικές Ραψωδίες", μας παρουσιάζει ένα εξαιρετικά δύσκολο και γρήγορο σύνολο συνθέσεων, με πομπώδης αναφορές στην Ουγκρική παράδοση και τρομακτική ένταση. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να ξεχνάμε το είδος πιανίστα που ήταν ο Liszt και το είδος πιανίστα που ήταν ο Chopin. O Liszt εξαιτίας και της μεγάλης φήμης που είχε για την γρηγοράδα και την βιρτουοζιτέ του, επιδιδόταν σε μια επιδεικτική μανία σε όλες τις περφόρμανς του. Από την άλλη ο Chopin, παρουσίαζε τα έργα του με αφοσίωση και στωικότητα, ανάλογα φυσικά και των ακουσμάτων. Αυτή η σύγκριση γίνεται για να κατανοήσουμε πώς οι δύο διασημότεροι πιανίστες της εποχής επιλέγουν να εντάξουν το παραδοσιακό στοιχείο στην μουσική τους και τα ρεσιτάλ τους και πως οι δύο αντιλαμβάνονται το κομμάτι του νόστου. Ο Chopin βιώνει περισσότερο αυτή την νοσταλγία. Αναγκάζεται να φύγει, δεν φεύγει οικειοθελώς. Αποτέλεσμα αυτής της νοασταλγίας είναι οι "Mazurkas" οι οποίες είναι επίσης πολλές σε αριθμό.
Τα "Valses".
Το Βαλς ήταν αναμφισβήτητα ο πιο διάσημος χορός της εποχής. Φυσικά οι συνθέσεις όλων των μεγάλων ονομάτων της μουσικής σκηνής της εποχής περιελάμβαναν Βαλς. Έτσι και ο Chopin έχει συνθέσει μια λίστα με εκπληκτικά βαλς που ξεφεύγουν λίγο από την ιδιαίτερα μελαγχολική μουσική του, απόρροια του ψυχικού του κόσμου. Tα βαλς του είναι μεγαλοπρεπή αντικατοπρίζοντας το κοινό στο οποίο απευθύνονταν. Γρήγορα σε ρυθμό και ιδιαίτερα χορευτικά, παραμένουν έως σήμερα από τις διασημότερες συνθέσεις του. Από τα βαλς αποδεικνύεται ότι ο Chopin έγραφε μουσική για όλες τις πτυχές της ζωής και της καθημερινότητας. Γνωστότερο ίσως είναι το ''Grand Valse Brillante" αλλά και το Βαλς σε Α μινόρε. Η ένταση εδώ είναι συνώνυμο του δυναμισμού του χορού και της ευθυμίας που προκύπτει κατά τη διάρκεια αυτού. Αλλά ο χορός αυτός είναι γαλήνιος έτσι και τα βαλς του Chopin. Δεν είναι κάτι παραπάνω από αποτύπωση στη μουσική του συναισθήματος που δημιουργείται εκείνη τη στιγμή μεταξύ των δύο παρτενέρ που χορεύουν. Για την δυνατότητα του Chopin να καταγράφει το στιγμιαίο συναίσθημα μιλήσαμε και στο προηγούμενο άρθρο μας. Η αντίληψη του χρόνου συμβαδίζει με την χρονική διάρκεια που ο Chopin δίνει στις συνθέσεις του: δηλαδή ανάλογα με το πόσο θέλει να κάνει το συναίσθημα γνωστό και οικείο στον ακροατή τόσο παρατείνει την διάρκεια της σύνθεσης. Αυτό κάνει και στα βαλς. Είναι σχετικά σύντομης έκτασης, εφόσον είναι και η φύση της σύνθεσης τέτοια, αλλά το συναίσθημα επικρατεί σε όλη τη διάρκεια. Έτσι αυτό που ορίζει ο Chopin ως συναίσθημα αποκτά διαχρονικότητα τέτοια που όποτε ακούμε μια σύνθεση του την ταυτίζουμε με το ανάλογο συναίσθημα που θέλει να μας κάνει να κατανοήσουμε.
Ενδεικτικά Ακούσματα.
POLONAISES:
Andante Spianato et Grand Polonaise Brillante op.22
Polonaise in C-Sharp Minor Op. 26 no 1
Polonaise in A Flat Major Op. 53 "Heroique"
Polonaise in F Sharp Minor "Tragic" Op. 44
Polonaise in B Flat Minor "Adieu" B. 13
Polonaise in A Major "Militaire" Op. 40 no 1
MAZURKAS:
Op. 17 no 2, Lento, ma non troppo in E Minor
Op. 59 no 1, Moderato in A Minor
Op. 63 no 3, Allegretto in C Sharp Minor
Op. 67 no2 Cantabile in G Minor
VALSES:
Valse Op. 64 no 2 in C Sharp Minor
Valse Op. 69 no 2 in B Minor
Grand Valse Brillante Op. 18 in E Flat Major
Valse posth. in E Minor B.56
Valse posth. in A Minor B. 150
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου