Η αναζήτηση του "Εγώ" στο έργο του Γκαίτε "Τα Πάθη του Νεαρού Βέρθερου". Ο εσωστρεφής πρωταγωνιστής και η καταθλιπτική του φύση.

Η αναζήτηση του "Εγώ" στο έργο του Γκαίτε "Τα Πάθη του Νεαρού Βέρθερου". Ο εσωστρεφής πρωταγωνιστής και η καταθλιπτική του φύση.

Το 1774 εκδίδεται το ορόσημο ενός κινήματος που θεωρείται ο πρόδρομος του Ρομαντισμού στην Γερμανία : του "Sturm und Drang" δηλαδή "Θύελλα και Ορμή". Πρόκειται για ένα κίνημα που δεν αφορούσε μόνο την λογοτεχνία. Σε μια περίοδο επαναστατικού αναβρασμού σε όλη την Ευρώπη, οι εκφραστές του κινήματος δημοσιεύουν ακόμα και πολιτικά κείμενο ζητώντας "ραγδαίες αλλαγές σαν θύελλα". Ο νεαρός τότε Johann Wolfgang Von Goethe ταυτίζεται με τα ιδεώδη του κινήματος και επηρεασμένος από προσωπικές του εμπειρίες αποφασίζει να γράψει ένα έργο που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην ύστερη Ρομαντική σκέψη : "Τα Πάθη του Νεαρού Βέρθερου" (Die Leiden Des Jungen Werther ή Werthers). H επίδραση του έργου αυτού ήταν μάλιστα τόσο μεγάλη που έγινε μόδα ακόμα και το κουστούμι που ο ήρωας φορά και που ο Γκαίτε περιγράφει. Μεταγενέστεροι σχολιασμοί πάνω στο έργο έχουν γίνει από μεγάλους θεωρητικούς της τέχνης όπως ο Ρολάντ Μπαρτ και απο λογοτέχνες όπως ο Τόμας Μανν. 

Πρόκειται λοιπόν για ένα επιστολογραφικό μυθιστόρημα που αφορά έναν νεαρό άνδρα, τον Βέρθερο, ο οποίος είναι ερωτευμένος με την Λόττε και την οποία δεν μπορεί να αποκτήσει λόγω του ότι είναι μνηστή ενός φίλου του. Σε όλο το μυθιστόρημα ο Γκαίτε μας παραθέτει τις σκέψεις του νεαρού άνδρα με σχεδόν ημερολογιακό χαρακτήρα. Στην πραγματικότητα που έχει διαμορφωθεί γύρω του, ο Βέρθερος αρνείται να προσαρμοστεί και καταπιέζεται ψυχολογικά σε ένα αδιέξοφο και σε μια αναζήτηση. Ο ήρωας πρέπει να παλέψει με τους κοινωνικούς περιορισμούς και τα κοινωνικά πρέπει ώστε να ελευθερωθεί και να φτάσει την πραγματική φύση του εαυτού του την οποία θεωρεί πως θα συναντήσει στο πρόσωπο της Λόττε, της αγαπημένης του. 

Η αναζήτηση της ελευθερίας του Εγώ

Επηρεασμένος από προσωπικές εμπειρίες, ο Γκαίτε βάζει τον εαυτό του στον Βέρθερο και τον μετατρέπει σε μια δίοδο για την απελευθέρωση των καταπιεσμένων σκέψεών του. Λόγω της όχι και τόσο υψηλής κοινωνικής του θέσης, ο Βέρθερος δεν αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο από όλους. Αυτό όμως δεν τον ενοχλεί ιδιαίτερα. Επιπλέον ο Βέρθερος είναι καλλιτέχνης, ωστόσο είναι καταπιεσμένος να κάνει μια εργασία που απεχθάνεται για βιοπορισμό και από υποχρέωση προς το πρόσωπο της μητέρας του. Σε όλο το έργο πασχίζει πασχίζει να απελευθερωθεί από την τόσο ασφυκτική του καθημερινότητα : από τη μια το δράμα του με την ανολοκλήρωτη αγάπη του για τη Λόττε και από την άλλη το καλλιτεχνικό του έργο. 

Η καταπίεση που υφίσταται από την ευαίσθητη φύση του τον οδηγεί σε μία ακατάπαυστη αναζήτηση λύτρωσης και ελευθερίας που για τον ίδιο αποτελεί η λύση των κύριων προβλημάτων του. Αναζητά τον εαυτό του σε οτιδήποτε τον περιβάλλει : στη Λόττε, στο έργο του, στην κοινωνική του θέση. Έχει ενθουσιώδη όνειρα τα οποία ξεριζώνονται από μαύρες σκέψεις. Το "εγώ" του ενυπάρχει σε όλα αυτά. Το "Εγώ" του ταυτίζεται με την προσωπική ελευθερία την οποία αναζητεί μανιωδώς. Στοχάζεται και μέσα από τις θεωρητικές του αναζητήσεις χάνει τον εαυτό του ξανά και ξανά. Πλησιάζει στην λύση και αυτομάτως γυρνάει πάλι πίσω. Ο Γκαίτε σημειώνει πως μια σειρά λανθασμένων χειρισμών της ατίθασης σκέψης του και των αναζητήσεών του είναι που τον οδήγησαν στην αυτοχειρία. Μην μπορώντας εν τέλει να κατακτήσει την αγάπη του, έχοντας χάσει την έμπνευση για δημιουργία και έχοντας αποστραφεί την βασανιστική πραγματικότητα θεωρεί πως δεν υπάρχει άλλη λύση από τον θάνατο. Η αίσθηση αυτή δίνεται σε όλο το έργο: η προδιάθεση δηλαδή του Βέρθερου για το κακό που θα προκαλέσει στον εαυτό του. Άλλωτε το αναφέρει αστειευόμενος και άλλωτε όχι θεωρώντας πως είναι πράγματι η μοναδική λύση. Εν τέλει ο Γκαίτε δίνει την έσχατη λύση του θανάτου ώστε ο ήρωάς του να βρει εν τέλει τον εαυτό του. Στην περίπτωση του ήρωά μας ο "εαυτός" ανάγεται σε μια μεταφυσική έννοια που προσεγγίζεται μόνο μέσω της αναλυτικής σκέψης και του βαθέως στοχασμού, ιδέες που επεξεργάζεται και ο Γερμανικός Ιδεαλισμός. Η υπονόμευση του ''Εγώ" έχει τις ολέθριες επιπτώσεις μια θύελλας (Θύελλα και Ορμή).

Ο Βέρθερος διαθέτει μια εξαιρετικά ευαίσθητη φύση και μια εσωστρέφεια πρωτοφανή για μυθιστορηματικό ήρωα. Η συγγραφική ιδιοφυΪα του Γκαίτε να παραθέσει μια τέτοια μορφή είναι που συνέβαλλαν στη σαρωτική επιτυχία του βιβλίου. Η καταθλιπτική φύση και η ρομαντική αύρα του Βέρθερου, ένας αντί-ήρωας, τον καθιστούν εκφραστή μιας νεολαίας με ανάλογες ανησυχίες μέσα στην επαναστατική χροιά που έχει πάρει το Β' μισό του 18ου αι. Η παρορμητική του φύση, η τεράστια συναισθηματική επένδυση, η βαριά μελαγχολία και η ακραία έκφραση των συναισθημάτων του μέσα από κλάματα και λυγμούς , η μοναχικότητα και από την άλλη ένας ανεξήγητος ναρκισσισμός που ενέχει μια δόση αυτοπεποίθησης είναι τα κύρια στοιχεία της σχεδόν καταθλιπτικής  προσωπικότητας του Βέρθερου. Ίσως η επιτυχία του έργου να οφείλεται στο ότι ο Γκαίτε μεταβιβάζει προσωπικά δεδομένα στον ήρωά του και ταυτόχρονα έιναι σε θέση να ασκεί κριτική κρατώντας απαιτούμενη απόσταση χωρίς να μεροληπτεί. Ο εξαιρετικός αυτός χειρισμός καθιστά το Βέρθερο ένα από τα πιο σημαντικά Προ-Ρομαντικά έργα. Η επιρροή του είναι τόσο μεγάλη σε όλη την Ευρώπη που πολλοί ταυτίστηκαν πλήρως με την ιστορία του και ακουλούθησαν το παράδειγμά του, με διασημότερο τον επίσης Ρομαντικό συγγραφέα Heinrich Von Kleist.