Oscar Wilde : "The Preface" : Ο Πρόλογος του "The Picture of Dorian Gray"

Oscar Wilde : Ο πρόλογος του "The Picture of Dorian Gray".

Το Κείμενο 

Ο καλλιτέχνης είναι ο δημιουργός ωραίων πραγμάτων. Σκοπός της τέχνης είναι να αποκαλύπτει τον εαυτό της και να κρύβει τον καλλιτέχνη. Κριτικός είναι εκείνος που μπορεί να μεταφράσει σε άλλη μορφή ή σε νέο υλικό την  εντύπωσή του για τα ωραία πράγματα. Η "υψηλότερη" ή η "κατώτερη" μορφή της κριτικής είναι ένας τρόπος αυτοβιογραφίας. 

Αυτοί που βρίσκουν άσχημες ερμηνείες σε όμορφα πράγματα είναι διεφθαρμένοι χωρίς να είναι γοητευτικοί. Αυτό είναι ένα λάθος. Αυτοί που βρίσκουν όμορφες ερμηνείες σε όμορφα πράγματα είναι οι καλλιεργημένοι. Για αυτούς υπάρχει ελπίδα. Αυτοί είναι οι εκλεκτοί στους οποίους τα όμορφα πράγματα σημαίνουν μόνο Ομορφιά. 

Δεν υπάρχει ηθικό ή ανήθικο βιβλίο. Τα βιβλία είναι καλογραμμένα ή κακογραμμένα. Αυτό ειναι όλο. 

Η δυσαρέσκεια στον Ρεαλισμό τον 19ο αιώνα είναι η οργή του Κάλιμπαν βλέποντας το δικό του πρόσωπο στον καθρέπτη. Η δυσαρέσκεια στον Ρομαντισμό του 19ου αιώνα είναι η οργή του Κάλιμπαν μή βλέποντας το πρόσωπό του στον καθρέπτη. Η ηθική ζωή του ανθρώπου αποτελεί μέρος του θέματος-σκοπού του καλλιτέχνη αλλά η ηθικότητα της τέχνης συνίσταται στην τέλεια χρήση ενός ατελούς μέσου. 

Κανένας καλλιτέχνης δεν επιθυμεί να αποδείξει το οτιδήποτε. Ακόμα και πράγματα που είναι αληθινά μπορούν να αποδειχθούν. Κανένας καλλιτέχνης δεν έχει ηθικές προτιμήσεις. Μια ηθική προτίμηση σε έναν καλλιτέχνη είναι μια ασυγχώρητη επιτήδευση του ύφους. 

Κανένας καλλιτέχνης δεν είναι ποτέ νοσηρός. Ο καλλιτέχνης μπορεί να εκφράσει τα πάντα. Η Σκέψη και η Γλώσσα είναι για τον καλλιτέχνη εργαλεία μιας τέχνης. 

Η κακία και η αρετή είναι για τον καλλιτέχνη υλικά για μια τένχη. Από την άποψη της μορφής, το αρχέτυπο όλων των τεχνών είναι η τέχνη του μουσικού. Από την άποψη συναισθήματος, αρχέτυπο είναι η τέχνη του ηθοποιού. Εν γένει η τέχνη είναι επιφάνεια και σύμβολο. Αυτοί που συνεχίζουν κάτω από την επιφάνεια το κάνουν με δική τους ευθύνη. Εκείνοι που διαβάζουν το σύμβολο το κάνουν με δική τους ευθύνη. Είναι ο παρατηρητής και όχι η ζωή που η τέχνη πραγματικά απεικονίζει. 

Η διχογνωμία σε σχέση με ένα έργο τέχνης δείχνει ότι το έργο είναι νέο, σύνθετο και ζωτικό. 

Όταν οι κριτικοί διαφωνούν, ο καλλιτέχνης είναι σε αρμονία με τον εαυτό του. 

Μπορούμε να συγχωρήσουμε έναν άνθρωπο για το ότι έκανε ένα χρήσιμο πράγμα μόνο εφόσον δεν το θαυμάζει. Η μόνη δικαιολογία για να για να κάνει καποιος ένα άχρηστο πράγμα είναι να το θαυμάζει έντονα. 

Όλη η τέχνη είναι εντελώς άχρηστη.

(Ερασιτεχνική μετάφραση: Ευδοκία Δρίτσα)

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΠΡΟΛΟΓΟΥ 

Σχεδόν με μια αφοριστική χροιά, ο πρόλογος αυτός εμφανίζεται στην δεύτερη έκδοση του βιβλίου, το 1891 και αποτελεί την απάντηση του συγγραφέα στις επικρίσεις που δέχτηκε για την πρώτη έκδοση του 1889 σε συνέχειες στο περιοδικό "Lippincott's Monthly Magazine". Εξαιτίας της σκανδαλώδης φύσης του μυθιστορήματος και την προκλητική προσωπικότητα του Dorian Gray, ο οποίος αποτελεί την ενσάρκωση του Δανδή της εποχής, ο συγγραφέας προχώρησε σε μια αναθεώρηση του έργου προσθέτοντας έξι νέα κεφάλαια και τον πρόλογο. Οι αντιδράσεις αφορούσαν τις ομοφυλοφιλικές τάσεις του κεντρικού ήρωα και την εξύμνιση των ηδονιστικών αξιών που εκφράζονταν από τον συγγραφέα - οπαδό και εκφραστή του αισθητισμού, μιας γενικότερης καλλιτεχνικής τάσης που εμφανίστηκε στο fin de siecle ( τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι.) και βρήκε υποστήριξη από ονόματα όπως ο Arthur Rimbaud, o John Ruskin, και ο Walter Pater. Συμβαδίζοντας με την Παρακμή, κύρια γνωρίσματα του Αισθητισμού είναι η λατρεία της ομορφιάς και της τέχνης και η ανωτερότητα αυτής έναντι της φύσης, η αλόγιστη επιμέλεια του φαίνεσθαι και η αδιαφορία για το περιεχόμενο και ο παραγκωνισμός του απτού κόσμου με πρόταξη του τεχνητού δημιουργήματος. Η θεματολογία των οπαδών του αισθητισμού αντλείται από τον αντισυμβατισμό και το παράδοξο. 

Ο πρόλογος αυτός δεν εκθέτει μόνο την επιχειρηματολογία και τις απόψεις ενός Εστέτ. Αντιτάσσεται στον πουριτανισμό της Βικτωριανής Αγγλίας που θέλει την τέχνη να αποτελεί μέσο για να επιβάλλεται η ηθική. Ο Ουάιλντ μας καθιστά σαφές ότι η τέχνη δεν πρέπει να έχει σκοπό. Η αξία της είναι εσωτερική, είναι υποκειμενική και είναι όμορφη και για αυτό μόνο το λόγο διαθέτει αξία. Αποκτά φιλοσοφικό χαρακτήρα όχι μόνο επειδή πραγματεύεται την έννοια της τέχνης και τι την καθιστά ως τέτοια αλλά παραθέτει και "αφορισμούς", τι πρέπει και τι δεν πρέπει να είναι δηλαδή ο καλλιτέχνης: ποια είναι τα εργαλεία του και πως τα χρησιμοποιεί για να φτιάξει ένα όμορφο έργο. Θίγει τον ρόλο του κριτικού, που λειτουργεί μεθοδικά ως εμπειρογνόμων (connoisseur). Ως κριτικός παρουσιάζεται όμως και ο παρατηρητής/θεατής. Εκατέρωθεν συμβουλεύονται να μην αναλύουν ένα έργο, γιατί χάνει τον λόγο ύπαρξης του αλλά απλά να απολαμβάνουν την ομορφιά του, καθώς όσοι επιχηρήσουν κάτι τέτοιο απομακρύνονται από τον δρόμο της αισθητικής απόλαυσης ( "Those who go beneath the surface do so at their peril. Those who read the symbol do so at their peril".). Ακόμα ένας κίνδυνος που εντοπίζετα στην ερμηνεία είναι να δοθούν από κριτικούς ή παρατηρητές άλλα νοήματα στο έργο από αυτό που ο καλλιτέχνης επιθυμεί  ή δεν επιθυμεί να δόσει. 

Οι καλλιτέχνες μπορούν να χρησιμοποιούν την τέχνη τους για να μιλήσουν για το ηθικό και το ανήθικο. Αυτό όμως δεν τους καθιστά ηθικούς ή αντίστοιχα ανήθικους. Κάτι είναι απλά καλό η απλά κακό και αυτό είναι όλο όπως ο ίδιος αναφέρει. Αυτό απηχεί την άποψη που είναι γνωστή στον κλάδο της αισθητικής ως "η τέχνη για την τέχνη", δηλαδή η τέχνη δεν πρέπει να έχει κάποιο σκοπό είτε πρακτικό ή ηθικό. Από την σκοπιά του Ουάιλντ και το γεγονός ότι το κείμενο αποτελεί και μια επίθεση στους λογοκριτές του, κατανοούμε ότι εμμέσως ο συγγραφέας μας καθιστά σαφές ότι οποιαδήποτε κατηγορία γίνεται με βάση μοραλιστικά στοιχεία (ηθικά) δεν είναι ουσιαστικά ορθή καθώς παραβλέπει και δεν ερμηνεύει σωστά το σκοπό της τέχνης, να υπάρχει μόνο για αισθητική απόλαυση. Τέλος, ο χαρακτήρας από την "Καταιγίδα" του Σαίξπηρ, Κάλιμπαν (υπηρέτης του Prospero) σε αναφορά με τον Ρομαντισμό και τον Ρεαλισμό μας δείχνει και τα γούστα στα λογοτεχνικά πεδία εκείνης της εποχής.