Η "Ένδοξη Επανάσταση" της Αγγλίας - Μέρος 1ο

Αναδημοσίευση από άρθρο δημοσιευμένο στο περιοδικό "Ιστορία Εικονογραφημένη" (Αρ. Τεύχους 250 - Απρίλιος 1989)

Μια επανάσταση που δεν ήταν επανάσταση. Το 1688 ο καθολικός βασιλεύς Ιάκωβος Β' Στούαρτ είχε υποβαθμίσει το Κοινοβούλιο φιλοδοξώντας να γίνει "ελέω Θεού"μονάρχης. Επτά Άγγλοι αξιωματούχοι πρόσφεραν το στέμμα στον Γουλιέλμο της Οράγγης, γαμπρό του Ιάκωβου και αυτός ψήφισε τον νόμο "Περί Δικαιωμάτων" και έθεσε τα θεμέλια της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.

Επανάσταση ; Επανάσταση είπατε ; Στη σύγχρονη γλώσσα, αυτό σημαίνει βίαιη ρήξη, άρνηση του παρελθόντος, νέο ξεκίνημα για το μέλλον. Ας αναλογιστούμε, όμως, την απόλυτη έννοια του όρου. Μια επανάσταση είναι μια κίνηση κυκλική , ένας γύρος,με επιστροφή στο σημείο εκκινήσεως. Για ποιο λόγο η αγγλική επανάσταση του 1688 είναι "ένδοξη" όπως ονομάστηκε ; 

Στις αρχές Φεβρουαρίου του 1685 - το αγγλικό ημερολόγιο υπολείπεται δέκα μέρες από της υπόλοιπης Ευρώπης, γι'αυτό και υπάρχει κάποια σύγχηση με τις ημερομηνίες- πεθαίνει ο Κάρολος Β', βασιλιάς της Αγγλίας, της Σκωτίας και της Ιρλανδίας. Λόγω ελλείψεως νόμιμου διαδόχου, τον διαδέχεται ο δευτερότοκος αδελφός του, ο οποίος θα βασιλεύσει με το όνομα Ιάκωβος Β'. Ο νέος βασιλιάς είναι πενήντα τριών ετών και διαθέτει εξαιρετικές πολεμικές περγαμηνές. Όταν ήταν Δούκας της Υόρκης είχε διατελέσει αρχιναύαρχοςτου στόλου και είχε καταλάβει του Νιου Άμστερνταμ, που ονομάστηκε προς τιμήν του Νέα Υόρκη. 

Κατά της διάρκεια των Αντικαθολικών Ταραχών, που έγιναν από το 1679 ως το 1681, όταν οι Ουίγοι ήθελαν να τον αποκλείσουν από την διαδοχή επειδή ήταν Καθολικός, καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια στη Σκωτία. Επιδεικνύει ιδιαίτερες στρατιωτικές και διοικητικές αρετές, ενεργητικότητα, θάρρος, καρτερία. Είναι άνθρωπος απλός, μονοκόμματος, ακαλλιέργητος. Δεν έχει τη λεπτότητα, την υπομονή και την ηπιότητα που επέτρεψαν στον αδελφό του Κάρολο να διατηρήσει τα δικαιώματα του στο στέμμα εξουδετερώνοντας τις αντικαθολικές πλεκτάνες και δολοπλοκίες των Ουίγων. 

Παρ'ολα αυτά, ο Ιάκωβος είναι και εκείνος Στιούαρτ όπως ο αδερφός του. Δεν διαθέτει ,βέβαια, την καλαισθησία της οικογένειάς του - οι ερωμένες του είναι τόσο άσχημες που λέγεται ότι του τις επέβαλλαν οι εξομολογητές του για τιμωρία- αλλά διαθέτει πολλά άλλα χαρακτηριστικά της δυναστείας : υπεροψία, πείσμα, ισχυρογνωμοσύνη, έλλειψη πολιτικού αισθητηρίου, το "χάρισμα" να επιλέγει ανάμεσα στις καλές και κακές συμβουλές πάντα τις κακές. Και κυρίως, ο Ιάκωβος βάζει στον καθολικισμό του όλο το ζήλο ενός νεοφώτιστου. Ο Κάρολος Β' ήταν Καθολικός στην ψυχή, αλλά, καθώς έδινε πολλή περισσότερη σημασία στο σώμα, οι πολιτικές συνέπειες των θρησκευτικών του προτιμήσεων ήταν περιορισμένες. Ο Ιάκωβος δεν έχει καμία σχέση με την φανατική Καθολική Μαρία Τυδώρ. Δεν διώκει κανένα. Θα προσπαθήσει απλώς να ακολουθήσει μια Καθολική πολιτική σε ένα κράτος Διαμαρτυρόμενων. Αυτό ήταν αρκετό για να το χάσει. 

Ιάκωβος Β' 

Παρά την καθολική του πίστη ο Ιάκωβος διαδέχεται τον αδερφό του χωρίς πρόβλημα. Δύο μικρές τοπικές εξεγέρσεις - του ανιψιού του Μόνμαουθ, νόθου γιού του Καρόλου Β' και του Δούκα του Αρτζάιλ στη Σκωτία - καταστέλλονται χωρίς δυσκολία. Ο Κρόμγουελ είχε κάνει τους Άγγλους θερμούς οπαδούς της μοναρχίας. Ο Βασιλιάς ,όσο καθολικός και αν είναι, αντιμετωπίζεται από τους υπηκόους του με ευνοΪκή διάθεση και εμπιστοσύνη. Η Αγγλικανική εκκλησία άλλωστε κυρήσσει το δόγμα της "μη αντιστάσεως" στο νόμιμο μονάρχη. 

Βλέποντας πόσο ισχυρή είναι η θέση του στους κόλπους των τριών βασιλείων του, ο Ιάκωβος προσπαθεί να εγκαθιδρύσει καθεστώς βασιλικής απολυταρχίας. Όπως όλοι οι Στιούαρτ, πιστεύει στην "ελέω Θεού" μοναρχία. Η Γαλλία του Λουδοβίκου ΙΔ' αποδεικνύει ότι η βασιλική απολυταρχία είναι το πιο αποτελεσματικό καθεστώς. Διοίκηση συγκεντρωτική, εκκλησία και δικαστικές αρχές ευπειθείς,ανθηρό εμπόριο χάρη στον μερκαντιλισμό, στρατός μόνιμος και ισχυρός, αφοσιωμένος στο άτομό του, να τι καθιστά τον Βασιλιά - Ήλιο τον ισχυρότερο μονάρχη της Ευρώπης.

Ο Ιάκωβος θέλει να γίνει ο Άγγλος Λουδοβίκος ΙΔ'. Όσο για τους υπηκόους του, το μόνο που θέλουν είναι να υπηρετήσουν το βασιλιά. Σύντομα θα σχηματίσουν την εντύπωση ότι τους κυβερνά ένας δικτάτορας. Η βασιλική απολυταρχία, στην πραγματικότητα, προΫποθέτειτον περιορισμό, την εξασθένηση ή ακόμη και την κατάργηση όλων των ενδιάμεσων σωμάτων - Κοινοβουλίου, κοινοτήτων, συντεχνιών, δικαστικής αρχής, Εκκλησιών - που αποτελούσαν τον ιστό της αγγλικής κοινωνίας. Αυτά τα ενδιάμεσα σώματα - νομικό και αληθινό κράτος ταυτόχρονα - ασκούν την πραγματική εξουσία. Είναι πολύ πιο προσκολλημένα στα δικαιώματα, στις αρμοδιότητες και στα προνόμιά τους, από τότε που ο Κρόμγουελ, στο σχετικά πρόσφατο ακόμα παρελθόν, τα έχει κάπως κακομεταχειριστεί. Η βασιλεία του Ιακώβου θα είναι εξίσου αυθαίρετη, δεσποτική, και μιλιταριστική με του Κρόμγουελ.

Συνέχεια του άρθρου στο 2ο Μέρος ...

Κάρολος Β' , αδερφός του Ιακώβου Β', προκάτοχος του αγγλικού θρόνου πριν τον Ιάκωβο.